به گزارش کردپرس، هشتادمین مجمع عمومی سازمان ملل شاهد نخستین حضور سوریه در عرصه جهانی طی پنج دهه گذشته و همچنین فراهم شدن دیدار پرهیاهوی رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه با دونالد ترامپ در کاخ سفید بود. با این حال، علی‌رغم نمایش‌های سیاسی، هیچ‌یک از رهبران نتوانستند دستاورد چشمگیری به دست آورند و موضع ایالات متحده در قبال سوریه، ترکیه و مسئله کردها تغییر نکرد.

در حالی‌که هر دو دولت وعده داده‌اند تا پایان سال توافقاتی با بازیگران کردی در کشورهای خود نهایی کنند، پیام اصلی آنکارا و دمشق در نیویورک حول محور سرمایه‌گذاری اقتصادی و جنگ منطقه‌ای اسرائیل می‌چرخید؛ موضوعاتی که بر مسئله کردها در پیام‌رسانی عمومی اولویت یافتند.

سوریه؛ رفع تحریم‌ها در صدر اولویت‌ها

احمد الشرع، رئیس دولت انتقالی سوریه، به عنوان اولین رئیس جمهور سوریه برای نخستین بار پس از نیم قرن، پشت تریبون سازمان ملل رفت. برای فراهم کردن زمینه این سفر، سازمان ملل ناچار شد بخشی از تحریم‌های ضدتروریسم علیه دمشق را به‌طور موقت تعلیق کند.

پیام اصلی او تمرکز بر بازسازی اقتصادی و نیاز به لغو کامل و بدون شرط باقی‌مانده تحریم‌های آمریکا بود. الشرع در نشست «کنکوردیا» نیز بر ضرورت جذب سرمایه‌گذاری خارجی برای بازسازی کشوری تأکید کرد که بیش از ۹۰ درصد جمعیتش زیر خط فقر زندگی می‌کنند و هزینه بازسازی آن بین ۲۵۰ تا ۴۰۰ میلیارد دلار برآورد می‌شود.

سوریه همچنین تلاش کرد در نیویورک تصویر تازه‌ای از روابط خود با اسرائیل ارائه دهد. الشرع از تریبون سازمان ملل ضمن ابراز همبستگی با فلسطینی‌ها، جنگ اسرائیل را محکوم کرد. در عین حال، گفت‌وگوهای غیررسمی درباره توافق کاهش تنش با تل‌آویو، به دلیل اختلاف بر سر ایجاد یک «کریدور انسانی» به استان دروزی‌نشین سویدا شکست خورد.

در موضوع ادغام نیروهای دموکراتیک سوریه (قسد)، دمشق همچنان بر مواضع سنتی خود پافشاری کرد: وعده‌هایی مبهم درباره حقوق اقلیت‌ها و تأکید بر اینکه «همه سلاح‌ها باید در اختیار دولت باشد». با این حال، این وعده‌ها هنوز در عمل پیاده نشده است. قانون اساسی موقت همچنان اسلام را منبع اصلی قانون‌گذاری می‌داند، تنها زبان رسمی را عربی معرفی می‌کند و نام «جمهوری عربی سوریه» را حفظ کرده است؛ رویکردی که از نگاه منتقدان، یادآور بقای میراث حکومت گذشته است.

ترکیه؛ اردوغان در کاخ سفید

رجب طیب اردوغان پس از سال‌ها انتظار، بالاخره توانست به دعوت رسمی ترامپ به کاخ سفید برود؛ دیداری که در دوره بایدن از او دریغ شده بود. تام باراک، سفیر آمریکا در ترکیه، پیش‌تر گفته بود که هدف واشنگتن از این دیدار، «اعطای مشروعیت» به اردوغان است.

دستور کار اصلی، تجارت و سرمایه‌گذاری بود. ترکیه توافق‌هایی در زمینه گاز طبیعی و همکاری هسته‌ای غیرنظامی امضا کرد.

با این حال، مسائل قدیمی روابط دوجانبه همچنان بر میز مذاکره باقی ماند: از جمله تلاش آنکارا برای لغو تحریم‌ها و خرید جنگنده‌های اف-۳۵. اما این امر طبق قوانین آمریکا مشروط به کنار گذاشتن سامانه‌های موشکی روسی اس-۴۰۰ است؛ موضوعی که با موانع جدی داخلی و خارجی روبه‌روست. افزون بر آن، بسیاری از نمایندگان کنگره به دلایلی فراتر از نزدیکی ترکیه به روسیه مخالف این معامله هستند.

اردوغان در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل، بخش عمده‌ای را به محکومیت اقدامات اسرائیل در غزه اختصاص داد. در حاشیه نیز با احمد الشرع دیدار کرد. اما پیام‌های عمومی دو طرف نشان داد که در موضوع کردها پیشرفتی به‌دست نیامده و حتی اشاره‌ای به روند صلح داخلی ترکیه با کردها نیز نشد. تهدیدهایی که پیش از حمله ترکیه به سریکانی و تل‌ابیض در ۲۰۱۹ شنیده می‌شد، این بار غایب بود.

سیاست آمریکا و روندهای صلح کردی

موضع رسمی واشنگتن پس از دیدار ترامپ و اردوغان، تنها در سخنان تام باراک بازتاب یافت؛ اظهاراتی ضدونقیض که از یک‌سو بر ضرورت «تمرکزگرایی» در سوریه تأکید داشت و از سوی دیگر، کل مفهوم «دولت-ملت» را در خاورمیانه ناکارآمد خواند.

آمریکا همچنان از اجرای توافق ۱۰ مارس میان دمشق و قسد حمایت می‌کند. اما با نزدیک شدن به ضرب‌الاجل پایان سال ۲۰۲۵ و نبود پیشرفت ملموس، مشخص نیست که آیا واشنگتن قصد تغییر رویکرد دارد یا نه. در عین حال، نشانه‌ای از تمایل آمریکا به حمایت از مداخله نظامی تازه ترکیه دیده نمی‌شود؛ هرچند واشنگتن قسد را به دادن امتیازات بیشتر به دمشق تشویق می‌کند.

در کنگره، نسخه مجلس نمایندگان از بودجه دفاعی ۲۰۲۶ شرط لغو تحریم‌های سوریه را مشخص کرده، در حالی‌که نسخه سنا چنین شرطی ندارد. اما هر دو همچنان بودجه‌ای برای حمایت از قسد در نظر گرفته‌اند که نشان‌دهنده تداوم حداقلی حضور آمریکا در شمال شرق سوریه است.

تمرکز بر سرمایه‌گذاری و تجارت نشان‌دهنده ترجیح واشنگتن به ثبات در سوریه و پرهیز از هرگونه رویارویی میان قسد و هیئت تحریر الشام است. هرگونه خشونت تازه می‌تواند دستاویزی برای مخالفان رفع تحریم‌ها باشد و سرمایه‌گذاران را از ورود به بازار بازسازی سوریه منصرف کند.

در سطح منطقه‌ای نیز، آمریکا نگران آن است که تنش سوریه به درگیری غیرمستقیم میان ترکیه و اسرائیل – دو متحد اصلی واشنگتن – منجر شود. اما در نهایت، سرنوشت صلح و جنگ بیش از آنکه به ایالات متحده وابسته باشد، به تحولات داخلی ترکیه و سوریه بستگی دارد.

با توجه به فقدان تغییرات حقوقی و نهادی واقعی در هر دو کشور برای پاسخ به مطالبات کردها، چشم‌انداز اجرای توافق‌های صلح تا پایان ۲۰۲۵ «کاملاً غیرواقعی» توصیف می‌شود. اینکه آیا ضرب‌الاجل‌های پیش‌رو به دیپلماسی خلاقانه منجر خواهد شد یا بازگشت به جنگ، پرسشی است که همچنان بی‌پاسخ مانده است.

موسسه صلح کردی در واشنگتن