به گزارش کردپرس، با تشدید فشارهای امنیتی در مسیرهای معمول مهاجرت، شمار فزاینده‌ای از جوانان کرد عراقی راه خطرناک لیبی را برای رسیدن به اروپا در پیش گرفته‌اند. احمد الصحاف، کاردار عراق در طرابلس، در گفت‌وگو با روزنامه The National تأیید کرده که لیبی به یکی از مهم‌ترین مسیرهای تازه قاچاق انسان از خاورمیانه به اروپا تبدیل شده است.

او گفته است: «در ماه‌های اخیر شاهد افزایش مهاجرت غیرقانونی از طریق لیبی هستیم. ناامنی و ضعف کنترل در این کشور فرصت مناسبی برای شبکه‌های قاچاق و تجارت انسان فراهم کرده است. این شبکه‌ها همیشه خود را با سیاست‌های جدید کشورها تطبیق می‌دهند و به محض بسته شدن یک مسیر، مسیر جایگزین می‌یابند.»

اقلیم کردستان؛ سرچشمه موج جدید مهاجرت

در سال‌های اخیر اقلیم کردستان عراق به یکی از اصلی‌ترین مناطق مبدأ مهاجرت غیرقانونی به اروپا بدل شده است. فقر، بیکاری گسترده، رکود اقتصادی، بن‌بست سیاسی و از دست رفتن اعتماد عمومی به نهادهای حاکم محلی، نسل جوان را از آینده در زادگاه خود ناامید کرده است.

در شهرهای سلیمانیه، دهوک و اربیل، دفاتر و واسطه‌هایی آشکارا فعالیت می‌کنند که به جوانان وعده «سفر آسان و زندگی بهتر در اروپا» می‌دهند. با این حال، بسیاری از این سفرها به تراژدی ختم می‌شود. ده‌ها کرد عراقی در سال‌های اخیر هنگام عبور از کانال مانش و آب‌های مدیترانه جان خود را از دست داده‌اند.

مسیر لیبی؛ از بنغازی تا دریای مدیترانه

الصحاف درباره جزئیات مسیر گفت: «بیشتر مهاجران کرد از طریق پروازهایی از ترکیه، اردن یا مصر وارد بنغازی در شرق لیبی می‌شوند. شبکه‌های قاچاق برای آن‌ها مجوزهای امنیتی صوری تهیه می‌کنند. پس از فرود در فرودگاه بنینا، آنان راهی سفری زمینی به طول ۱۲۰۰ کیلومتر به سمت طرابلس می‌شوند تا از بنادر زاویه و صبراته با قایق راهی اروپا شوند.»

به گفته او، این مسیر بسیار خطرناک است و بسیاری از مهاجران در میانه راه دستگیر یا توسط گروه‌های مسلح غیررسمی ربوده می‌شوند. سفارت عراق در طرابلس به‌طور روزانه با مراکز رسمی مهاجرت در تماس است تا وضعیت اتباع عراقی را پیگیری و مقدمات بازگشت آنان را فراهم کند. در سال گذشته ۶۸ مهاجر عراقی با کمک سفارت به کشور بازگردانده شدند و بازگشت گروهی ۴۱ نفره دیگر ـ شامل چهار کودک ـ در دست انجام است.

لیبی؛ کشوری با حاکمیت شکننده و فرصت طلایی برای قاچاقچیان

از زمان سقوط معمر قذافی در سال ۲۰۱۱ با حمایت ناتو، لیبی درگیر هرج‌ومرج و جنگ‌های داخلی بوده است. از سال ۲۰۱۴ کشور به دو بخش شرقی و غربی تقسیم شد؛ شرق تحت کنترل خلیفه حفتر و نیروهای موسوم به «ارتش ملی لیبی» و غرب تحت نفوذ دولت وحدت ملی به رهبری عبدالحمید دبیبه.

با وجود آتش‌بسی نسبی از سال ۲۰۲۰، کنترل امنیتی در بسیاری از مناطق همچنان ضعیف است. سواحل طولانی لیبی در مدیترانه، مرزهای باز و تعدد بنادر کوچک، این کشور را به نقطه‌ای جذاب برای قاچاقچیان انسان تبدیل کرده است.

واکنش اروپا و بریتانیا

در پی افزایش بی‌سابقه مهاجرت از اقلیم کردستان، کشورهای اروپایی ـ به‌ویژه بریتانیا ـ همکاری امنیتی خود با بغداد و اربیل را گسترش داده‌اند. سال گذشته دولت عراق و وزارت کشور بریتانیا توافقی امضا کردند که به نیروهای امنیتی بریتانیا اجازه می‌دهد عملیات ضدقاچاق را در خاک اقلیم کردستان اجرا کنند.

از سوی دیگر، اتحادیه اروپا به‌ویژه ایتالیا، میلیون‌ها یورو صرف آموزش و تجهیز گارد ساحلی لیبی کرده تا از حرکت قایق‌های مهاجران جلوگیری شود.

دلایل و پیامدها

به باور کارشناسان، موج مهاجرت از کردستان عراق ترکیبی از عوامل اقتصادی، اجتماعی و سیاسی است. جوانانی که نه به بازار کار امیدی دارند و نه به اصلاحات سیاسی، راه فرار از کشور را تنها گزینه می‌دانند. با این حال، مسیر لیبی به دلیل ناامنی، وجود گروه‌های مسلح و خطر مرگ در دریا، از پرخطرترین مسیرهای مهاجرتی جهان به شمار می‌رود.

الصحاف در پایان هشدار داد: «لیبی هنوز در مرحله بازیابی و تلاش برای بازیافت حاکمیت خود است. نوسان‌های امنیتی در این کشور، محیطی مناسب برای رشد شبکه‌های قاچاق در عراق، کشورهای واسطه و داخل لیبی ایجاد کرده است.»

به گفته او، کمیته مشترکی میان بغداد و طرابلس به‌زودی تشکیل خواهد شد تا توافق‌هایی در زمینه همکاری‌های کنسولی، امنیتی و مقابله با قاچاق انسان امضا شود. عراق در حال حاضر حدود ۲۲۰۰ شهروند مقیم لیبی دارد و با بازگشایی رسمی سفارت در دسامبر ۲۰۲۳، تلاش‌ها برای حمایت از آنان از سر گرفته شده است.