به گزارش کردپرس، با گذشت بیش از یک دهه از نبردهای نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) علیه گروه تروریستی داعش با پشتیبانی ایالات متحده، اکنون این نیروی چندقومیتی در آستانه نقشی تازه در آینده نظامی سوریه قرار گرفته است. احمد الشرع، رئیسجمهور موقت سوریه که کمتر از یک سال پیش بشار اسد را به تبعید فرستاد، خواستار ادغام کامل نیروهای SDF در ارتش ملی جدید کشور شده است؛ فرآیندی که در صورت تحقق، میتواند ظرفیت نظامی و حرفهای سوریه را بهطور چشمگیری افزایش دهد.
کارشناسان بر این باورند که اگر روند ادغام ــ که همچنان با چالشهای سیاسی و اختلافات ساختاری روبهرو است ــ با موفقیت پیش برود، ارتش جدید سوریه به ارتشی مدرنتر، منسجمتر و کارآمدتر تبدیل خواهد شد.
نشانههای حسن نیت
اوایل هفته گذشته، نیروهای دموکراتیک سوریه چندین اسیر وابسته به نیروهای دولتی را که در درگیریهای اخیر دستگیر شده بودند، آزاد کردند و در شهر رقه میزبان هیأتی از دمشق شدند. رقه که زمانی پایتخت خلافت خودخوانده داعش بود، اکنون به صحنهای برای تلاشهای سیاسی و نظامی تازه جهت بازسازی سوریه بدل شده است.
SDF این اقدام را «نشانه حسن نیت» توصیف کرد و گفت هدف از آن، کاهش تنش و تقویت امیدها به ادغام صلحآمیز با ارتش جدید سوریه است.
محمد صالح، پژوهشگر ارشد مؤسسه پژوهش سیاست خارجی آمریکا (FPRI) در گفتوگو با فوربز گفت: «این اقدامات از سوی نیروهای دموکراتیک سوریه نشان میدهد که آنها در پی ادغام واقعی و برابر هستند، نه تسلیم شدن.»
به گفته او، دیدگاه دمشق و حتی آنکارا نسبت به «ادغام» بیشتر به «تسلیم» شباهت دارد؛ چیزی که کردها و نیروهای SDF بهشدت در برابر آن مقاومت میکنند. صالح افزود:
«از آنجا که رئیسجمهور الشرع به دیگر گروههای مخالف سابق اجازه داده است بهصورت بلوکهای منسجم به ارتش بپیوندند، انتظار میرود همین الگو در مورد SDF نیز رعایت شود تا عدالت و اعتماد در مذاکرات حفظ گردد.»
اختلاف بر سر ساختار و آینده سیاسی
مظلوم عبدی، فرمانده کل SDF، در تاریخ ۱۰ مارس با الشرع دیدار و توافقنامهای را برای ادغام نیروهایش تا پایان سال جاری امضا کرد. با این حال، این روند بارها با تأخیر روبهرو شده و اختلافات عمیقی درباره شیوه ادغام و ساختار آینده نظام سیاسی سوریه میان دو طرف وجود دارد.
الشرع خواهان ایجاد دولتی متمرکز است، در حالیکه کردها بر نظامی غیرمتمرکز، سکولار و چندقومیتی تأکید دارند که حقوق اقلیتهای قومی و مذهبی را تضمین کند.
همچنین SDF اصرار دارد نیروهایش در قالب سه واحد مستقل در ارتش جدید ادغام شوند، اما دمشق خواستار پیوستن آنان بهصورت فردی است.
ولادیمیر فانویلنبرگ، روزنامهنگار و تحلیلگر برجسته مسائل کردی و نویسنده کتاب همپیمانان تصادفی: مشارکت آمریکا و نیروهای دموکراتیک سوریه علیه داعش، میگوید مذاکرات اخیر عمدتاً بر ابعاد نظامی تمرکز داشته است.
او افزود: «شایعاتی وجود دارد مبنی بر اینکه به فرماندهان SDF پیشنهاد شده در وزارت دفاع سوریه پستهایی دریافت کنند. همچنین احتمال ادغام نیروهای امنیت داخلی موسوم به آسایش در ساختار جدید امنیتی کشور مطرح است.»
منافع بالقوه برای دمشق
کارشناسان معتقدند ادغام SDF میتواند ظرفیتهای نظامی دمشق را بهطور چشمگیری افزایش دهد. صالح در این باره گفت:
«SDF از نظر انضباط، آموزش، و تنوع قومی و مذهبی با سایر نیروهای نظامی سوریه قابل مقایسه نیست. این نیروها حرفهایتر و کارآزمودهترند و میتوانند ستون فقرات ارتش جدید سوریه شوند.»
عبدی، فرمانده SDF، نیز در سخنرانی خود در ۱۰ اکتبر خطاب به یگانهای ضدتروریسم (YAT) اعلام کرد این نیروهای ویژه پس از ادغام، میتوانند در سراسر کشور فعالیت کنند. به گفته او: «در سوریه جدید، نیروهای ضدتروریسم ما تنها در شمالشرق مستقر نخواهند بود، بلکه در کنار سایر یگانهای ارتش در سراسر کشور عمل خواهند کرد.»
با توجه به حضور هستههای پراکنده داعش در صحرای مرکزی حمص، این احتمال وجود دارد که نیروهای YAT برای نخستینبار؛ مشابه همکاریهای مشترک نیروهای پیشمرگه و ارتش عراق در سالهای اخیر، در مناطق جدیدی عملیات انجام دهند.
چالش حضور زنان در ارتش جدید
یکی از مسائل پیچیده در روند ادغام، جایگاه یگانهای مدافع زن (YPJ) است؛ نیرویی که به نماد مقاومت در برابر داعش تبدیل شد و با شجاعت در دفاع از زنان ایزدی و سایر اقلیتها جنگید.
روهلات عفرین، از فرماندهان ارشد YPJ، اخیراً این نیرو را الگویی برای ارتش آینده سوریه توصیف کرده و گفته است:«ما مدلی دموکراتیک و فراگیر ارائه کردهایم که میتواند مبنای ارتش ملی آینده سوریه باشد.»
اما تحلیلگران میگویند ادغام YPJ به دلیل نبود ساختارهای مشابه در ارتش سوریه و تفاوتهای فرهنگی، دشوار خواهد بود. ویلنبرگ توضیح میدهد: «ارتش سوریه تاکنون واحدهای زنانه نداشته است YPJ .نیرویی فمینیستی است، هرچند از نظر تعداد محدود بوده اما نمادین است. احتمالاً حفظ ساختار نیمهمستقل آن در مناطق کردنشین، گزینهای واقعبینانهتر خواهد بود.»
صالح نیز میگوید مسئله YPJ تنها یک چالش نظامی نیست، بلکه نشاندهنده تضاد دو دیدگاه درباره نقش زنان در جامعه است. به گفته او: «سیاست کردی در سوریه از نظر جایگاه زنان پیشروتر از هر بخش دیگر کشور است. این اختلاف فرهنگی و ایدئولوژیک احتمالاً در آینده نیز ادامه خواهد یافت.»
ملاحظات منطقهای و فشارهای خارجی
به گفته ویلنبرگ، رئیسجمهور الشرع که از حمایت ایالات متحده برخوردار است، تمایل چندانی به واگذاری اختیارات ندارد. واشنگتن خواستار تقویت دولت مرکزی و تثبیت کنترل آن بر سراسر کشور است.
در همین حال، ترکیه نیز با حساسیت مذاکرات ادغام را دنبال میکند. رسانههای دولتی آنکارا گزارش دادهاند دولت ترکیه نمیخواهد در مقطع کنونی با SDF وارد درگیری تازهای شود، زیرا در داخل خود در حال پیشبرد روند تاریخی صلح با حزب کارگران کردستان (پکک) است.
ویلنبرگ اضافه کرد که ایالات متحده و فرانسه نیز مخالف هرگونه درگیری میان ارتش سوریه و SDF هستند، بهویژه پس از کشتارهای فرقهای اخیر توسط شبهنظامیان وابسته به دولت در مناطق علوی و دروزی.
او هشدار داد: «احمد الشرع احتمالاً برخی امتیازات جزئی بدهد، اما حفظ کنترل متمرکز بر ارتش خط قرمز اوست. بنابراین رسیدن به توافق نهایی تا پایان سال بسیار دشوار به نظر میرسد».
بهرغم پیچیدگیها، ادغام نیروهای دموکراتیک سوریه در ارتش ملی میتواند بزرگترین تحول نظامی و سیاسی سوریه پس از سقوط حکومت اسد باشد. اگر این روند با اعتمادسازی، تضمین حقوق اقلیتها و اصلاح ساختار قدرت همراه شود، میتواند نهتنها ارتش سوریه را بازسازی کند، بلکه گامی مهم در مسیر ثبات و آشتی ملی این کشور به شمار آید.
مجله فوربز آمریکا
نظر شما