بیش از یک سال پس از سقوط رژیم بشار اسد، طولانیترین خط مقدم باقیمانده در سوریه همچنان در امتداد رود فرات پابرجاست. تعلیق اجرای توافق ادغام نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) با ارتش دمشق، ناامنی، درگیریهای پراکنده و بلاتکلیفی هزاران غیرنظامی را تداوم بخشیده است.
در امتداد دریاچه اسد و رود فرات، خط مقدمی به طول صدها کیلومتر از مرز ترکیه تا عراق کشیده شده است؛ خطی که از زمان سقوط دولت پیشین سوریه در دسامبر گذشته، به یکی از اصلیترین گسلهای امنیتی کشور تبدیل شده است.
در آن سوی دریاچه، مواضع نیروهای دموکراتیک سوریه قرار دارد؛ ائتلافی تحت رهبری کردها و مورد حمایت آمریکا که هنوز در ساختار نظامی دولت مرکزی ادغام نشده است. اگرچه در پی پیشروی نیروهای همسو با دولت جدید، این خط به سمت شرق جابهجا شد، اما عملاً از میان نرفت.
بخش بزرگی از شمالشرق سوریه ـ شامل اغلب منابع آب و انرژی کشور و تأسیسات حساسی چون سد تشرین ـ همچنان در کنترل SDF است. در مقابل، در مناطق تحت کنترل دولت، ایستهای بازرسی در میان تپهها و باغهای زیتون الخفسه، مرز نانوشته میان دو طرف را شکل دادهاند.
در ماه مارس، مظلوم عبدی، فرمانده SDF، و احمد الشرع، رئیسجمهور سوریه، توافقنامهای را امضا کردند که هدف آن ادغام نیروهای کرد در ساختارهای نظامی و غیرنظامی دولت مرکزی تا پایان سال ۲۰۲۵ بود.
با این حال، با نزدیک شدن به ضربالاجل، نشانهای از اجرای عملی توافق دیده نمیشود. اختلاف اصلی بر سر نحوه ادغام است: دمشق خواهان پراکنده شدن نیروهای SDF در یگانهای ارتش سوریه است، در حالی که این نیروها بر حفظ انسجام یگانهای خود تأکید دارند.
در همین حال، درگیریهای پراکنده، بهویژه در اطراف سد تشرین، ادامه دارد. یکی از مقامات امنیتی در مناطق تحت کنترل دولت به نشنال گفته است: «تقریباً هر روز حملهای رخ میدهد؛ حتی دو روز پیش حمله پهپادی داشتیم.»
برخی مقامات محلی دولت سوریه، نیروهای دموکراتیک سوریه را به «خرابکاری» و تعلل عامدانه در اجرای توافق متهم میکنند. به گفته یکی از این مقامات: «حتی یک درصد از توافق اجرا نشده است؛ آنها همچنان سنگر میسازند، سربازگیری میکنند و مناطق ما را هدف قرار میدهند.»
در مقابل، SDF دولت مرکزی را مسئول تشدید حملات میداند. این گروه هفته جاری اعلام کرد دو نفر از نیروهایش در انفجار ناشی از پهپاد انتحاری زخمی شدهاند و تأکید کرد «حق پاسخ مشروع» را برای خود محفوظ میداند.
ترکیه؛ بازیگر تعیینکننده
SDF بهعنوان شریک اصلی آمریکا در مبارزه با داعش شناخته میشود و شمار نیروهای آن بین ۵۰ تا ۱۰۰ هزار نفر برآورد میشود. اما ترکیه این نیروها را شاخهای از حزب کارگران کردستان (پکک) میداند؛ گروهی که آنکارا آن را سازمانی تروریستی تلقی میکند.
با وجود اعلام انحلال و خلع سلاح پکک در سال جاری، SDF تأکید دارد این تصمیم شامل نیروهای آن نمیشود. همین مسئله، از نگاه آنکارا، روند صلح داخلی ترکیه را با خطر مواجه کرده است.
عبدالملک الشیخ، معاون مدیر منطقه منبج، در گفتوگو با نشنال میگوید: «سرنوشت نیروهای وابسته به پکک در سوریه میتواند مانع اصلی اجرای توافق باشد. ما به تصمیم دولت مرکزی پایبندیم.»
در همین حال، هاکان فیدان، وزیر خارجه ترکیه، هشدار داده است که «صبر آنکارا در قبال SDF رو به پایان است»، هرچند تأکید کرده ترکیه ترجیح میدهد از راهحل نظامی استفاده نکند.
منبج پس از SDF؛ نارضایتی و انتظار
شهر منبج که در دسامبر گذشته از کنترل SDF خارج شد، هنوز نشانههای حاکمیت پیشین این نیروها را در خود دارد؛ از ورودی تونلهای نظامی گرفته تا تابلوهایی که مسیرهای منتهی به مناطق تحت کنترل SDF را هشدار میدهند.
بسیاری از ساکنان مناطق تحت کنترل دولت، سیطره SDF بر منابع طبیعی و اصرار این گروه بر نوعی فدرالیسم را نمیپذیرند. یکی از ساکنان نزدیک خط مقدم میگوید: «ادغام نیروهای کرد در ساختار دولت مرکزی، مهمترین مسئله امروز سوریه است. مردم این مناطق از SDF حمایت نمیکنند.»
هزینه انسانی بنبست سیاسی
ادامه بیثباتی، زندگی غیرنظامیان را بهشدت تحت تأثیر قرار داده است. در روستای ابوقلقیل، خانوادههایی که یک سال پیش در جریان درگیریها آواره شدهاند، همچنان در شرایطی موقت زندگی میکنند.
عزیزه السالم، ۶۳ ساله، که همراه خانوادهاش از شرق فرات گریخته، میگوید: «فرار کردن بهتر از مردن بود.» داماد او، محمد حسین، از خطر سربازگیری اجباری توسط SDF سخن میگوید؛ مسئلهای که نهادهای حقوق بشری و آژانس پناهندگی اتحادیه اروپا نیز آن را مصداق «جذب اجباری» دانستهاند.
زخمهایی که هنوز باز است
در کنار درگیریها، حملات تروریستی نیز سایه خود را بر زندگی مردم انداخته است. انفجار خودروی بمبگذاریشده در فوریه گذشته در نزدیکی منبج که دستکم ۲۰ کشته بر جای گذاشت، هنوز از ذهن بازماندگان پاک نشده است. ناجیه غبیه، یکی از مجروحان این حمله، میگوید: «هر بار سوار ماشین میشوم، احساس میکنم قرار است منفجر شود. این تصویر تا آخر عمر رهایم نمیکند.»
چشمانتظار صلح
با وجود همه این تنشها، مقامات محلی میگویند آماده همکاری با نیروهای کرد در صورت ادغام آنها هستند. کارزارهای محلی برای بازسازی مدارس و ساختمانهای دولتی در منبج، نشانهای از تلاش برای بازگشت به زندگی عادی است.
در نهایت، خواسته بسیاری از ساکنان مناطق مرزی ساده است؛ همانطور که عزیزه السالم میگوید: «میخواهم شب با خیال راحت بخوابم، بدون ترس از حمله یا گلوله.»
روزنامه نشنال
نظر شما