بر اساس یک پژوهش تحلیلی جدید، عراق سالانه حدود ۱۷ میلیارد مترمکعب گاز می‌سوزاند که نزدیک به ۲۰ درصد آن در اقلیم کردستان رخ می‌دهد؛ در حالی که این کشور هم‌زمان برای تأمین برق خود گاز از ایران وارد می‌کند. این وضعیت، به گفته پژوهشگران، «پارادوکس انرژی» عراق را تشدید کرده و آن را یکی از آسیب‌پذیرترین کشورها در برابر تغییرات اقلیمی کرده است.

فلرسوزی؛ تهدیدی برای یک میلیون نفر

فلرسوزی گسترده، علاوه بر نابودی منابع ملی، تهدید مستقیم برای سلامت بیش از یک میلیون نفر، عمدتاً در شمال کشور، ایجاد کرده است. در غیاب مقررات بازدارنده و نبود زیرساخت جمع‌آوری گاز، سوزاندن گاز همچنان برای شرکت‌های نفتی ارزان‌تر و سریع‌تر از سرمایه‌گذاری در فناوری‌های بازیافت است.

«یک کشور، دو سیاست انرژی»؛ مانع اصلی اصلاحات

گزارش تأکید می‌کند که ساختار حکمرانی انرژی در عراق از سال ۲۰۰۵ تاکنون به‌صورت «یک کشور، دو سیاست انرژی» عمل کرده است. دولت فدرال و اقلیم کردستان هر یک:

مدل‌های قراردادی متفاوتی با شرکت‌های نفتی به کار گرفته‌اند،

قوانین مالی و شیوه‌های فروش نفت جداگانه دارند،

و اولویت‌های متضادی در مدیریت میادین نفت و گاز دنبال می‌کنند.

اختلافات حقوقی—شامل احکام دادگاه فدرال و داوری‌های بین‌المللی—عملاً توان اقلیم در فروش مستقل نفت را محدود کرده و سرمایه‌گذاری در پروژه‌های گاز را به تعویق انداخته است.

وعده‌های تحقق‌نیافته برای پایان فلرسوزی

بغداد وعده داده که فلرسوزی در جنوب کشور را تا سال ۲۰۲۸ متوقف کند. اقلیم کردستان نیز پیش‌تر سال ۲۰۲۳ را برای این اقدام تعیین کرده بود. اما هیچ‌یک از این اهداف به دلیل نبود چارچوب قانونی مشترک، کمبود شبکه انتقال گاز، بدهی‌های دولت‌ها به شرکت‌ها، و اختلاف بر سر «مالکیت گاز» عملی نشده است.

گام‌های ابتدایی اقلیم در بهبود حوزه انرژی

با وجود محدودیت‌ها، اقلیم کردستان چند برنامه اولیه در حوزه انرژی پاک آغاز کرده است؛ از جمله:

توسعه پروژه‌های خورشیدی با هدف تولید ۱۰۰۰ تا ۳۰۰۰ مگاوات،

استفاده گسترده‌تر از گاز در نیروگاه‌های برق،

طرح خورشیدی‌کردن سیستم گرمایش و سرمايش مدارس،

و پروژه کنتورهای هوشمندطرح «روناکی».

اما حضور پالایشگاه‌های غیرقانونی، شبکه‌های اقتصادی وابسته به احزاب و نبود شفافیت، مهم‌ترین موانع اصلاحات ساختاری عنوان شده‌اند.

این گزارش نتیجه می‌گیرد که گذار انرژی در عراق بدون یک چارچوب مشترک بین بغداد و اربیل امکان‌پذیر نیست. برای دستیابی به کاهش فلرسوزی، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، توصیه شده است:

1. تصویب قانون فدرال نفت و گاز پس از دو دهه اختلاف،

2. تدوین استراتژی مشترک برای پایان فلرسوزی،

3. ادغام شبکه برق و خط لوله‌های گاز،

4. مشارکت اقلیم در ساختارهای شفافیت بین‌المللی،

5. و اتخاذ سیاست‌های عادلانه برای حفاظت از جوامع آسیب‌پذیر و کارگران بخش نفت.

به‌گفته نویسندگان، بدون انجام چنین اصلاحات بنیادین، عراق همچنان در چرخه فلرسوزی، بحران برق و تهدیدهای اقلیمی گرفتار خواهد ماند و فرصت گذار به انرژی پاک را از دست خواهد داد.

Arab Reform Initiative