به گزارش کردپرس، واشنگتن با دادن چراغ سبز به دمشق، ارائهی تخفیف محدود در تحریمها، و آغاز همکاری تازه برای مقابله با داعش، عملاً حوزهی مانور کردها را تنگتر کرده است؛ در حالیکه همچنان هزاران زندانی داعشی در بازداشت نیروهای دموکراتیک سوریه یا (SDF) باقی ماندهاند.
پیام اصلی دیدار روز ۱۰ نوامبر میان دونالد ترامپ و احمد الشرع همین بود: ایالات متحده برای نخستینبار به دولت جدید سوریه مشروعیت علنی داد، برخی محدودیتهای اقتصادی را برداشت و در عین حال بر حفظ «تمامیت ارضی سوریه» تأکید کرد. نتیجهی عملی این رویکرد، ازسرگیری مذاکرات دربارهی توافق ادغام نیروهای دموکراتیک سوریه در ساختار دولت مرکزی است؛ توافقی که در ۱۰ مارس ۲۰۲۵ امضا شده بود اما اجرای آن به کندی پیش میرفت.
ادغامی که نفوذ کردها را محدود میکند، اما از میان نمیبرد
تحلیلهای میدانی نشان میدهد که این روند، دست دمشق را برای کنترل میادین نفتی، گذرگاهها و فرودگاهها بازتر کرده اما هنوز کردها از صحنه حذف نشدهاند.
خوان سعدون، فعال رسانهای کرد سوری مقیم کانادا، در گفتوگو با میدیالاین میگوید: «رسانههای عربی دربارهی نتایج توافقات مارس و اکتبر اغراق کردهاند. ادغام رسمی، اختیارات خودگردان کردها را در عرصههای امنیتی و اداری کاهش میدهد، اما آن را فوراً و بهطور کامل از بین نمیبرد. متن توافقها به دمشق اختیار بیشتری در نقاط حساس میدهد، اما این به معنای حذف کامل نفوذ کردها نیست.»
او تأکید میکند که اجرای کند و گزینشی توافقات، خود به کردها امکان میدهد تا در کوتاهمدت هنوز از اهرمهای محلی، شبکههای اجتماعی و نیروهای آموزشدیدهی خود برای چانهزنی استفاده کنند.
به گفتهی سعدون، تفاوت روایت رسانههای کردی و دولتی نیز بخش مهمی از این معادله است: «در حالیکه رسانههای عربی از اجرای کامل توافق سخن میگویند، رسانههای وابسته به ادارهی خودگردان مدعیاند که دمشق عمداً اجرای بندهای اصلی توافق مارس را به تأخیر انداخته است.»
اکنون و پس از دیدار الشرع و ترامپ، این دو روایت بهصورت متضاد عمل میکنند: دمشق از «تأیید آمریکا» سخن میگوید، در حالیکه رسانههای کردی دولت مرکزی را به تعلل متهم میکنند.
تمرکزگرایی بدون دادن امتیاز سیاسی
سعدون در ادامه بر این نکته تأکید دارد که دمشق تا اینجا امتیازهای عمده را گرفته، اما در مقابل، هیچ گام سیاسی مثبتی برنداشته است: «اگر در نظر بگیریم که دولت سوریه در چارچوب توافق، کنترل نهادهای امنیتی و اقتصادی کلیدی را در دست گرفته، توازن قوا در میانمدت به سود دمشق است؛ مگر اینکه نیروهای کرد بتوانند ظرفیت سیاسی و عملیاتی مستقل خود را حفظ کنند.»
او یادآور میشود: «دمشق هنوز هیچ اصلاح یا بازنگری قانون اساسی دربارهی حقوق کردها و سایر اقلیتها مانند علویان، دروزیها و مسیحیان انجام نداده و هیچ نشانهای از تمایل به آشتی ملی یا پاسخگویی دربارهی جنایات گذشته نشان نداده است. بنابراین، سخن گفتن از "تکمیل روند ادغام" فعلاً بیمعناست.»
کاهش قدرت چانهزنی کردها بهدلیل بیثباتی سیاست آمریکا
هنری بارکی، پژوهشگر ارشد شورای روابط خارجی آمریکا، از زاویهای دیگر به مسئله مینگرد. او میگوید: «دمشق از نظر داخلی ضعیفتر از گذشته است؛ مشکلاتش با دروزیها و دیگر اقلیتها ادامه دارد. هیئت تحریرالشام (HTS) که عملاً نقش ارتش سوریه را ایفا میکند، از نظر تعداد و آموزش از SDF ضعیفتر است.»
با این حال، او میافزاید که بیثباتی و پیشبینیناپذیری سیاست آمریکا، جایگاه کردها را تضعیف کرده است: «اگر کردها قدرت چانهزنی خود را از دست میدهند، بهخاطر همین نوسانات سیاست واشنگتن است. آمریکا هنوز در جنگ علیه داعش با SDF همکاری میکند، اما در عین حال عملیات مشترکی هم با HTS آغاز کرده است.»
به گفتهی بارکی، دیدار الشرع و ترامپ نماد همین تناقض است: واشنگتن از یکسو نقش «ثباتآفرین» رئیسجمهور سوریه را میستاید، و از سوی دیگر، همچنان از کردها میخواهد هزاران زندانی داعشی را در اردوگاههای خود نگه دارند.
او میگوید: «تنها اهرم باقیمانده در دست کردها همین زندانهاست. جامعهی جهانی واقعاً نمیخواهد HTS ادارهی زندانهایی را در دست بگیرد که پر از جهادیهاست.»
ترکیه: تهدید بهعنوان ابزار، نه الزاماً نیت اقدام
هر دو کارشناس به نقش ترکیه نیز اشاره میکنند. سعدون میگوید: «آنکارا هنوز توانایی نظامی واقعی برای عملیات برونمرزی دارد و هرگاه احساس کند حضور نیروهای کرد در نزدیکی مرزهایش ممکن است تهدیدی امنیتی ایجاد کند، هشدارها را تکرار میکند.»
اما او اضافه میکند که شرایط برای یک تهاجم گسترده و پرهزینه فراهم نیست: «ادغام SDF در ساختار دولت سوریه ممکن است بخشی از فشار ترکیه را کاهش دهد، اما این پرونده بسته نخواهد شد، زیرا آنکارا همچنان نگران فعالیت شبکههای وابسته به پکک در عمق خاک سوریه است. تهدید نظامی ترکیه بیش از آنکه واقعی باشد، ابزار فشار سیاسی است.»
بارکی از دید واشنگتن همین ارزیابی را تأیید میکند: «ترکیه تهدید میکند، اما بعید است واقعاً حمله کند. چون ایالات متحده که اکنون هم از ترکیه و هم از الشرع حمایت میکند، نمیخواهد پروندهی سوریه دوباره به بحران بدل شود.»
او همچنین هشدار میدهد که هرگونه حملهی جدید ترکیه، تبعاتی در داخل آن کشور دارد. به گفته او: «کردهای ترکیه پیوند عاطفی عمیقی با کردهای سوریه دارند. حمله به شمال سوریه میتواند اعتراضات گسترده و حتی خشونتآمیز در داخل ترکیه بهدنبال داشته باشد.»
روند صلح پ.ک.ک: از «فرصت» تا «تسلیم»
سعدون در بخش دیگری از گفتوگو، روند صلح میان دولت ترکیه و حزب کارگران کردستان (پکک) را «یکطرفه» توصیف میکند. به باور او «خلع سلاح در ترکیه میتواند فرصت گفتوگو ایجاد کند، اما بدون تضمینهای بینالمللی، موقعیت کردهای سوریه را تضعیف میکند. آنچه امروز به نام روند صلح شناخته میشود، در واقع تسلیم کامل پکک و عبدالله اوجالان است. او از زندان تنها خواستههای دولت ترکیه را تکرار میکند، چیزی که با اصول اولیهی تأسیس پکک در تضاد است.»
او میگوید: «ترکیه اکنون خواستار خروج کامل نیروهای پکک از سوریه، ترکیه و عراق است. این پرسش پیش میآید که آیا واقعاً میان اوجالان و اردوغان چیزی به نام "روند صلح" در جریان است؟ و دولت ترکیه خود چه کرده تا این روند موفق شود؟»
درگیریهای محلی؛ آنچه واشنگتن حل نکرد
سعدون در ادامه میافزاید که بسیاری از گروههای نظامی طرفدار دولت سوریه، الزامی به پیروی از توافقهای الشرع نمیبینند. او معتقد است: «بخشهایی از نیروهای حکومتی در مناطقی مانند منبج و شیخمقصود با کردها درگیر میشوند. این درگیریها ناشی از اختلاف بر سر نفوذ محلی و منابع است و نشان میدهد که ادغام رسمی هنوز از واقعیت میدانی فاصله دارد.»
او هشدار میدهد که اگر عدالت انتقالی، توزیع عادلانهی منابع و مشارکت واقعی قبایل عرب و بادیهنشین تحقق نیابد، روند ادغام میتواند تنشهای جدیدی تولید کند.
بارکی اما نسبت به گزارشهای مربوط به درگیریها محتاط است و میگوید: «برخی از این گزارشها دقیق نیستند، اطلاعات موثقی در دست ندارم.»
چشمانداز پس از دیدار واشنگتن
بارکی در جمعبندی میگوید: «به نظر من وضعیت موجود ادامه خواهد یافت. دمشق در نهایت مجبور است امتیازهای سیاسی بدهد.»
او در پایان هشدار میدهد: «الشرع باید بداند که اگر میخواهد سرمایه و کمک خارجی جذب کند، باید ثبات واقعی را نشان دهد. نگرانی من این است که اطرافش را جهادیها گرفتهاند. حتی وزرای غیرجهادی او میگویند معاونانشان –که از اسلامگرایان تندرو هستند– قدرت واقعی را در دست دارند.»
این هشدار پس از دیدار الشرع با ترامپ معنا و وزن بیشتری مییابد: مشروعیت بینالمللی بهتنهایی کافی نیست؛ اجرای توافق با کردها به دولتی نیاز دارد که واقعاً قادر به ادارهی کشور و مهار افراطگرایان باشد.
نظر شما