به گزارش کردپرس، زمانی نهچندان دور، رؤسایجمهور آمریکا از کاخ سفید دستور ترور جهادگران را صادر میکردند؛ اما این روزها همان جهادگران به واشنگتن دعوت میشوند تا با آنها گفتوگو شود. دیدار احمد الشرع، رئیسجمهور سوریه، با دونالد ترامپ در کاخ سفید، نقطه اوج سالی شگفتانگیز برای رهبر پیشین القاعده بود؛ مردی که حالا از یک چریک تندرو به دولتمردی تمامعیار بدل شده است. باید امیدوار بود این دگرگونی واقعی باشد، چراکه پس از سالها جنگ داخلی و ویرانی، آمریکا و جهان نیاز دارند بدانند آیا الشرع میتواند کشور شکنندهاش را یکپارچه نگه دارد یا نه.
تا اینجا او سخنان درستی گفته و کوشیده است با رویکردی عملگرایانه کشور را اداره کند، اما آینده سوریه تنها در دست او و همپیمانان سنیاش نیست. اقلیتهای سوریه نیز در شکلگیری آینده کشور نقش تعیینکنندهای خواهند داشت و هیچیک به اندازه کردها قدرت و نفوذ ندارند. کردها نهتنها نیرویی نظامی منسجم در اختیار دارند — نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) که با پشتیبانی آمریکا در جنگ علیه داعش شکل گرفت — بلکه حدود ۷۰ درصد منابع نفت و گاز سوریه نیز در کنترل آنهاست.
این ترکیب قدرت نظامی و اقتصادی نشان میدهد اگر سوریه میخواهد به عنوان یک دولت باثبات باقی بماند، الشرع باید راهی برای مشارکت واقعی کردها در حکومت بیابد. کردها، با وجود جابهجاییهای جمعیتی و فشارهای جنگ، همچنان نزدیک به یکدهم جمعیت کشور را تشکیل میدهند. سوریه در کنار دیگر اقلیتها — مسیحیان، علویها و دروزها — نمیتواند به کشوری صرفاً سنی تبدیل شود؛ مدلی که الشرع در سالهای گذشته به آن میاندیشید.
با این حال، کردها هنوز محتاط و بیاعتمادند. در کافههای قامشلی، مرکز منطقه کردنشین شمال شرق سوریه، مردم با طعنه میگویند: «شاید ریش الشرع کوتاهتر شده باشد، اما نمازهایش همان است.» پشت این طنز، بیاعتمادی عمیقی نهفته است: چگونه مردی که زندگیاش را در جهاد گذرانده، میتواند کشوری چندقومیتی و چنددینی بسازد و آن را کنار هم نگه دارد؟
دیدگاه آلدار خلیل
آلدار خلیل، عضو ارشد کمیته اجرایی جنبش جامعه دموکراتیک کرد سوریه، بیش از هر کس دیگر این نگرانی را درک میکند. او چهره بانفوذ اداره خودگردان کردها در شمال شرق سوریه است.
خلیل میگوید: «مردم سوریه انقلاب را با امید به نظامی دموکراتیک آغاز کردند، اما پس از سقوط رژیم، چیزی که آمد دقیقاً برعکس بود؛ دولتی که میخواهد ما را به ۱۴۰۰ سال پیش بازگرداند.» منظور او احمد الشرع است. به گفته او، «این فرد ذهنیتی بسته دارد. ممکن است نام یا لحن خود را تغییر دهد، اما باورهایش همان است.»
با این حال، خلیل تأکید میکند که کردها چارهای جز گفتوگو ندارند. او گفت: «ما سوری هستیم. نه قصد جدایی از کشور را داریم و نه راه دیگری جز تعامل با دولت مرکزی در دمشق. مجبوریم با او مذاکره کنیم.»
او همچنین دولت را مسئول درگیریهای اخیر میان کردها و گروههای علوی در ساحل و دروزها در السویداء میداند و هشدار میدهد: «اگر الگوی غیرمتمرکز و فدرالی در سوریه اجرا نشود، خطر بازگشت به جنگ داخلی در سراسر کشور وجود دارد، نه فقط در روژاوا.»
گفتوگوهای دمشق و نقش ترکیه
چالش کردها تنها از جانب دمشق نیست. ترکیه که در پایان سال گذشته از شورش احمد الشرع علیه بشار اسد حمایت مالی و نظامی کرد، امروز نفوذ قابلتوجهی بر دولت دمشق دارد. این امر برای کردها مشکلساز است، زیرا رجب طیب اردوغان، نیروهای دموکراتیک سوریه را شاخهای از پکک میداند — گروهی که آن را مسئول دهها هزار کشته در جنوب شرق ترکیه معرفی میکند.
آلدار خلیل میگوید: «ما در ماههای اخیر چندین بار با دولت سوریه مذاکره کردهایم، اما پس از هر جلسه، دمشق وعده تشکیل کمیتهای برای پیگیری توافقات میدهد و بلافاصله ترکیه وارد عمل میشود و روند را مختل میکند. اکنون دو هیئت در انتظار ادامه مذاکرات هستند، اما مداخلات ترکیه مانع پیشرفت گفتوگوها شده است.»
دیدگاه فوزا یوسف
فوزا یوسف، رییس مشترک شورای اجرایی اداره خودگردان شمال و شرق سوریه، ریاست هیئتی را برعهده دارد که مسئول گفتوگو با دمشق است. او نیز مانند خلیل بر ضرورت ادامه مذاکره تأکید دارد. به گفته او «از ابتدا باور داشتیم که تنها راهحل، صلح، گفتوگو و مذاکره است. هیچ راه دیگری وجود ندارد.»
یوسف میگوید: «ما به اندازه کافی جنگیدهایم. اکنون به کشوری نیاز داریم که فرزندانمان بتوانند در آن زندگی کنند.» با این حال، او نسبت به نیت واقعی دولت الشرع تردید دارد. او بر این باور است که «سیاست آنها هنوز ضددموکراتیک است و دیگران را به رسمیت نمیشناسند، اما ما به کار خود ادامه میدهیم.»
به گفته او، بخشی از این «کار» شامل ادغام تدریجی نیروهای دموکراتیک سوریه در ارتش ملی است. یوسف توضیح میدهد: «با دمشق توافق کردیم که نیروهای SDF در قالب سه تیپ در ارتش ملی ادغام شوند و در مناطق خود باقی بمانند، نه بهصورت فردی بلکه بهعنوان یگانهای منسجم.»
نیروهای دموکراتیک سوریه؛ قدرتی محدود اما تعیینکننده
نیروهای دموکراتیک سوریه با حدود ۷۰ هزار نیرو، ستون فقرات نظامی اداره خودگردان کردها هستند. آنها تجربهی جنگ با داعش را دارند، اما از نظر تسلیحات سنگین و پدافند هوایی در سطح پایینتری نسبت به ارتش سوریه قرار دارند. با این حال، در مناطق خود از حمایت مردمی گسترده برخوردارند و میتوانند در صورت بروز تهدید، جنگ فرسایشی موثری را پیش ببرند.
مدل مورد نظر رهبران کرد، «یکپارچگی بدون تسلیم کامل» است — مشارکت در دولت مرکزی در قالب ساختار غیرمتمرکز. اما در دمشق، بسیاری فدرالیسم را گامی بهسوی تجزیه میدانند و همین اختلاف، امید به توافق نهایی را دشوار کرده است.
فشارهای خارجی و آینده سوریه
در حالیکه الشرع بر ضرورت وحدت ملی تأکید دارد، چالشهای خارجی همچنان پابرجاست. اسرائیل حملات هوایی خود را به مواضع نظامی سوریه و انبارهای تسلیحاتی تا شرق کشور ادامه میدهد، گاه در نزدیکی میادین نفتی تحت کنترل کردها. ایران نیز تلاش میکند نفوذ خود را در ساختار جدید حفظ کند.
از نگاه بسیاری از ناظران، بقای سوریه و جلوگیری از فروپاشی دوباره، به نحوه تعامل میان دمشق و کردها بستگی دارد. جدایی کردهای سوریه میتواند اقتصاد کشور را نابود و زمینهساز بازگشت جنگ داخلی شود؛ بحرانی که ثبات لبنان، عراق و حتی ترکیه را نیز تهدید خواهد کرد.
در نهایت، سرنوشت سوریه نه فقط در دمشق یا قامشلو، بلکه در پایتختهای دورتر — از واشنگتن تا آنکارا و تهران — تعیین خواهد شد.
نشریه Unheard
نظر شما