به گزارش کردپرس، زبان کردی در ترکیه سال‌هاست درگیر مبارزات فرهنگی و سیاسی است. علیرغم تلاش‌های مداوم برای برقراری صلح، محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های اعمال‌شده بر زبان کردی همچنان یکی از چالش‌های اساسی در این مسیر باقی‌مانده است. این گزارش به بررسی ادامه‌دار این مبارزه برای زبان کردی، مقاومت در برابر سرکوب آن و نقش محوری آن در روند صلح می‌پردازد.

ممنوعیت‌های آموزشی و موانع قانونی

زبان کردی همواره در ترکیه با محدودیت‌های شدید مواجه بوده است و باوجود ادامه مذاکرات صلح، این محدودیت‌ها همچنان به قوت خود باقی‌مانده‌اند. یکی از خواسته‌های اصلی فعالان کرد در روند صلح، آموزش به زبان کردی و اعطای وضعیت رسمی به این زبان است. با این حال، در جریان پنجمین جلسه کمیسیون پارلمانی نظارت بر روند صلح، «مادران صلح» که برای صحبت در این جلسه دعوت شده بودند، اجازه پیدا نکردند به زبان کردی سخن بگویند. این ممنوعیت به‌ویژه اهمیت دارد چرا که کمیسیون پارلمانی به‌عنوان اولین گام در مسیر مذاکرات صلح و بحث در خصوص حقوق کردها تشکیل شده بود.

بحران پس از پایان روند صلح در ۲۰۱۶

با پایان روند صلح در سال ۲۰۱۶ و انتصاب معتمدان (سرپرستان دولتی) به شهرداری‌های کردستان ترکیه، یکی از اولین اقداماتی که انجام شد، تعطیلی مراکز آموزشی و فرهنگی کردی بود. مدارس کردی و زارکستان‌ها (مراکزی مشابه کودکستان) که در دوران صلح ۲۰۱۳ تأسیس شده بودند، به‌طور گسترده‌ای تعطیل شدند.

زارکستان‌ها که در چارچوب صلح ۲۰۱۳ در مناطق کردنشین ترکیه به‌ویژه در آمِد (دیاربکر) تأسیس شده بودند، از مهم‌ترین دستاوردهای آموزشی در زبان مادری بودند. دیلان گوینچ، عضو MED-DER (انجمن پژوهش‌های فرهنگی و زبانی مزوپوتامیا) و هماهنگ‌کننده زارکستان در شهرداری پیاس آمِد، اظهار می‌کند که هدف این برنامه، حمایت از رشد شناختی و عاطفی کودکان در کنار حفاظت از حقوق زبانی آنان است. این برنامه به‌طور خاص از ارزش‌های دموکراتیک پیروی می‌کند و بر اساس اصولی غیر جنسیتی، غیرنظامی و غیر ملی‌گرایانه، در مقابل سیستم آموزشی یک‌دست موجود در ترکیه، بر چندفرهنگی‌ بودن و چندزبانه‌ بودن تأکید دارد.

گسترش فعالیت‌های زبان کردی پس از تعطیلی مدارس

ییلماز گونش، معاون شهردار پیاس، می‌گوید پس از سال ۲۰۱۶، سیاستی مغرضانه علیه بسیاری از نهادهای زبانی و فرهنگی، از جمله زارکستان‌ها، آغاز شد. تعطیلی این مراکز نه‌تنها به زبان کردی بلکه به هویت فرهنگی کردها آسیب وارد کرد. پس از این تعطیلی‌ها، انجمن MED-DER در سال ۲۰۱۷ تشکیل شد تا خلأ ایجادشده را پر کند و فعالیت‌های زبان کردی را ادامه دهد. رِمزی عزیزاوغلو، هم‌بنیان‌گذار MED-DER، هدف اصلی این انجمن را حفظ، توسعه و ترویج زبان کردی می‌داند.

تضاد در سیاست‌های زبان‌ در دانشگاه‌ها

در حالی که برخی از دانشگاه‌های دولتی، مانند دانشگاه آرتوکلو ماردین، برنامه‌هایی در زمینه مطالعات کردی ارائه می‌دهند، محدودیت‌هایی در زمینه فعالیت‌های مرتبط با فرهنگ کردی همچنان پابرجاست. حکمت آتلی، عضو گروه زبان و فرهنگ کردی در دانشگاه آرتوکلو، اشاره می‌کند که در سال ۲۰۱۷ که در حال تکمیل دکترای خود بود، هیچ‌گونه تلاشی برای بستن دپارتمان کردی انجام نشد. با این حال، فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی مرتبط با کردها در دانشگاه‌ها به‌شدت محدود بود و به دانشجویان گفته می‌شد که از جلب توجه به مسائل کردی خودداری کنند.

آتلی به تضاد موجود در سیاست‌های زبان اشاره می‌کند که در آن دانشگاه‌ها برنامه‌هایی برای تحصیلات کردی در مقاطع مختلف ارائه می‌دهند، اما هنوز زبان کردی در مدارس ابتدایی و متوسطه ممنوع است. این موضوع از دید بسیاری از فعالان فرهنگی، نماد سیاست‌های یکسان‌سازی و همگن‌سازی فرهنگ‌ها است.

درخواست‌ها برای آموزش به زبان کردی

یکی از اولین گام‌ها برای رسیدن به صلح، حذف موانع و ممنوعیت‌ها در استفاده از زبان مادری کردها است. گوینچ تأکید می‌کند که درخواست‌های آنان کاملاً واضح است: زبان کردی باید وضعیت رسمی پیدا کند و آموزش باید به زبان مادری انجام شود. آنان گزارش‌هایی به دولت ترکیه ارائه داده‌اند و از آن خواسته‌اند که به‌عنوان یکی از امضا کنندگان اعلامیه جهانی حقوق بشر، این حقوق انکارناپذیر را رعایت کند و مسأله زبان مادری را به‌عنوان موضوعی قابل مذاکره نبینند.

فشارهای زیاد بر زبان کردی و تقاضا برای آموزش

باوجود تمامی فشارها و سیاست‌های همگن‌سازی، تقاضا برای یادگیری زبان کردی همچنان بالا است. گوینچ می‌گوید که در سال ۲۰۱۳، از ۱۰ کودک تنها ۲ کودک در زارکستان‌ها زبان کردی نمی‌دانستند، اما امروز این نسبت به ۸ از ۱۰ افزایش یافته است. ییلماز گونش اعلام می‌کند که در شهرداری پیاس امسال ۶۰۰ درخواست برای ثبت‌نام در زارکستان وجود داشت، اما تنها ۱۶۰ نفر ظرفیت پذیرش داشتند.

نتیجه‌گیری: جایگاه زبان کردی در روند صلح ترکیه

زبان کردی همواره نماد مبارزه برای هویت فرهنگی و حقوق انسانی کردها در ترکیه بوده است. خواسته‌های اصلی فعالان کرد در این روند صلح، رسمیت یافتن زبان کردی و حق آموزش به زبان مادری است. باوجود سرکوب‌های مداوم، زبان کردی همچنان از سوی بسیاری از گروه‌های فعال در عرصه فرهنگی و آموزشی در ترکیه ترویج می‌شود. با حمایت‌هایی از جمله انجمن MED-DER، اتحادیه معلمان و دیگر گروه‌های مردمی، مبارزه برای حفظ زبان کردی همچنان ادامه دارد و امیدوارند که روزی حقوق زبان کردی به‌رسمیت شناخته شود.

موسسه آمارگی