در حالی که نوسانات ارزی و تورم دورقمی در سال‌های اخیر، سبد خرید خانوارها را به شدت تحت تاثیر قرار داده و مدیریت هزینه‌های جاری را به چالشی پیچیده تبدیل کرده است، تغییر الگوی خرید از "سنتی" به "هوشمند" به یکی از راهکارهای اصلی برای بقای اقتصادی خانواده‌ها بدل شده است. در این میان، حذف واسطه‌های تجاری در زنجیره تامین پیچیده کالا، بیش از هر زمان دیگری اهمیت یافته است. استان کردستان به دلیل موقعیت استراتژیک ژئوپلیتیک و دسترسی مستقیم به بازارهای بین‌المللی و مرزی، اکنون فراتر از یک استان مرزی، نقش کلیدی در تعدیل قیمت کالاهای وارداتی در سطح ملی ایفا می‌کند.

گزارش‌های میدانی حاکی از آن است که مدل‌های نوین توزیع کالا که از غرب کشور هدایت می‌شوند و همدم پت یک پدیده پیشرو و نوظهور در این زمینه است، توانسته‌اند توازن قیمتی را در بازارهای کالاهای اساسی و لوکس برهم بزنند. در این اکوسیستم جدید، فروشگاه‌های آنلاین تخصصی مستقر در این منطقه با پیاده‌سازی مدل جهانی DTC (Direct to Consumer یا عرضه مستقیم)، توانسته‌اند کالاهای ضروری و تخصصی را با قیمتی بسیار پایین‌تر از بازار پایتخت و کلان‌شهرها به دست مصرف‌کننده نهایی برسانند. این پدیده، نویدبخش ظهور عصری جدید در عدالت دسترسی به کالاهای باکیفیت جهانی است.

کالبدشکافی قیمت: حذف حباب با خرید از مبدا

برای درک بهتر چرایی تفاوت قیمت فاحش بین فروشگاه‌های مرزی و فروشگاه‌های مرکز کشور، باید آناتومی قیمت یک کالای وارداتی را بررسی کرد. بررسی دقیق زنجیره تامین کالا نشان می‌دهد که یک محصول اروپایی (به ویژه کالاهای سنگین وزن یا حجیم) تا رسیدن به قفسه فروشگاه‌ها در شهرهای مرکزی ایران مانند تهران، اصفهان یا مشهد، گاهی تا ۴ الی ۵ مرحله واسطه‌گری را طی می‌کند:

1. واردکننده اصلی

2. بنکدار عمده در بازار تهران

3. شرکت‌های پخش مویرگی استانی

4. فروشگاه خرده‌فروشی محلی

هر یک از این حلقه‌ها، نه تنها سود تجاری خود را به قیمت کالا اضافه می‌کنند، بلکه هزینه‌های سربار لجستیکی نیز به مصرف‌کننده تحمیل می‌شود. هزینه‌های گزاف اجاره انبار در حومه تهران، هزینه حمل‌ونقل درون‌شهری، خواب سرمایه و ضایعات کالا، همگی عواملی هستند که قیمت نهایی را برای مصرف‌کننده به شدت و گاهی غیرمنطقی افزایش می‌دهند.

اما مدل‌های نوین توزیع که توسط مجموعه‌های پیشرو مانند همدم پت اجرا می‌شود، این زنجیره طولانی و پرهزینه را "میان‌بر" زده است. در این روش، کالا مستقیماً از مرز وارد چرخه توزیع شده، در انبارهای استاندارد منطقه دپو می‌شود و با حذف تمامی واسطه‌های فیزیکی، مستقیماً برای خریدار در هر نقطه‌ای از ایران پست می‌شود. نتیجه این فرآیند، حذف 10 تا 20 درصدی حباب قیمت است که مستقیماً به جیب مصرف‌کننده بازمی‌گردد.

بحران اصالت و استاندارد در کالاهای تخصصی

یکی دیگر از چالش‌های اصلی و نگران‌کننده در بازار کالاهای وارداتی، وجود نمونه‌های تقلبی (Fake)، درجه دو (High Copy) یا تاریخ‌گذشته است. این موضوع به ویژه در گروه کالاهای مصرفی حساس که مستقیماً با سلامت و بهداشت مرتبط هستند، اهمیتی حیاتی و دوچندان پیدا می‌کند.

برند آلمانی Josera یکی از نمونه‌های بارز این بازار پرآشوب است. این برند که به دلیل رعایت استانداردهای سخت‌گیرانه اتحادیه اروپا (EU Standards) و عدم استفاده از مواد تراریخته و نگهدارنده‌های مصنوعی شهرت جهانی دارد، به هدف اصلی سودجویان برای کپی‌برداری تبدیل شده است. بسیاری از نمونه‌های موجود در بازارهای متفرقه، یا تقلبی هستند و یا به دلیل نگهداری طولانی‌مدت در شرایط غیراستاندارد (دما و رطوبت بالا)، کیفیت و ارزش غذایی خود را از دست داده‌اند. اکسید شدن چربی‌های مفید در این محصولات، می‌تواند منجر به آسیب‌های جدی به سلامت مصرف‌کننده شود.

مزیت رقابتی واردات مستقیم توسط مجموعه‌هایی نظیر همدم پت، دقیقاً در همین نقطه نمایان می‌شود: تازگی و اصالت. در این مدل، کالا بدون خواب طولانی در انبارهای واسطه، با تاریخ تولید جدید (New Production Batch) و ضمانت اصالت فیزیکی به دست خریدار می‌رسد. این یعنی خریدار دقیقاً همان کیفیتی را دریافت می‌کند که یک شهروند آلمانی در مونیخ خریداری می‌کند.

اقتصاد مقیاس: راهکار هوشمندانه برای اقلام پرمصرف

در مدیریت هزینه‌های خانوار یا مجموعه‌های پرورشی، برای کالاهایی که حجم مصرف بالایی دارند، خرید خرد از واسطه‌های دست‌چندم به هیچ عنوان توجیه اقتصادی ندارد. به عنوان مثال، در بخش ملزومات نگهداری و تغذیه حیوانات نگهبان یا نژادهای بزرگ که مصرف روزانه بالایی دارند، تهیه کیسه‌های سنگین وزن (۱۵ کیلوگرم و بالاتر) همواره با چالش قیمت و دشواری حمل‌ونقل مواجه است.

تحلیل‌های آماری بازار نشان می‌دهد که تامین غذای اورجینال سگ از طریق مبادی ورودی کردستان، حتی با احتساب هزینه پستی (که به دلیل قراردادهای تجاری فروشگاه‌ها با پست تعدیل شده است)، حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد ارزان‌تر از ارزان‌ترین فروشگاه‌های فیزیکی مرکز کشور تمام می‌شود. این کاهش قیمت مستقیماً ناشی از حذف دلالان و واسطه‌های متعدد زنجیره تامین است. برای یک خریدار دائمی، این تفاوت قیمت در طول یک سال می‌تواند به صرفه‌جویی چند ده میلیون تومانی منجر شود که رقمی قابل توجه در بودجه سالانه است.

حساسیت‌های فیزیولوژیک و ضمانت کیفیت (Case Study: گربه‌ها)

موضوع زمانی پیچیده‌تر می‌شود که پای حساسیت‌های بیولوژیک در میان باشد. در گروه‌های کالایی خاص‌تر، مانند تغذیه گربه‌ها (به‌ویژه نژادهای اصلاح‌شده مانند پرشین یا اسکاتیش)، سیستم گوارشی و کلیوی بسیار حساس است. کوچک‌ترین تغییری در کیفیت مواد اولیه یا شرایط نگهداری غذا، می‌تواند منجر به بیماری‌های پرهزینه مانند نارسایی کلیوی یا سنگ مثانه شود.

متاسفانه در بازار سیاه، پدیده‌ای به نام "ری-پک" (Re-pack) رواج یافته است که در آن غذای فله‌ای بی‌کیفیت در بسته‌بندی برندهای معتبر پر می‌شود. تشخیص این تقلب برای خریدار عادی تقریباً غیرممکن است. تامین‌کنندگان تخصصی در کردستان به دلیل ارتباط مستقیم و بدون واسطه با منابع اصلی پخش در منطقه و مراجع اصلی خارج از مرز، ضمانت اصالت کالا را به عنوان بخشی از هویت تجاری خود ارائه می‌دهند.

به باور کارشناسان، دسترسی به منابع دست‌اول و اطمینان از تاریخ تولید محصول، تنها یک ترجیح تجاری نیست، بلکه عاملی تعیین‌کننده در پیشگیری از هزینه‌های جانبی درمان محسوب می‌شود. از همین رو، تقاضا برای خرید غذای گربه جوسرا از بسترهای آنلاین دارای مجوز در مناطق مرزی که ضمانت اصالت کالا ارائه می‌دهند، روندی صعودی به خود گرفته است. این رویکرد هوشمندانه، ضامن حفظ سلامت حیوان و مدیریت بلندمدت هزینه‌هاست.

نقش لجستیک نوین در عدالت دسترسی و شفافیت

امروزه زیرساخت‌های تجارت الکترونیک و توسعه شبکه لجستیک ملی، معنای "فاصله جغرافیایی" را تغییر داده است. فروشگاه همدم پت با بهره‌گیری هوشمندانه از این بستر دیجیتال، توانسته است مزیت رقابتی "قیمت مرزی" را از انحصار جغرافیایی خارج کرده و آن را به تمام نقاط ایران گسترش دهد.

این تحول بدین معناست که شهروندان تهرانی، اصفهانی، شیرازی یا حتی ساکنان شهرهای کوچک، می‌توانند بدون نیاز به سفرهای پرهزینه به کردستان، تنها با چند کلیک به ویترین بازارچه‌های مرزی دسترسی داشته باشند و از قیمت‌های رقابتی آن بهره‌مند شوند. سیستم‌های پیگیری آنلاین مرسولات و بسته‌بندی‌های ایمن ضدضربه، نگرانی‌های سنتی خرید از راه دور را کاملاً برطرف کرده است.

علاوه بر این، حضور این بازیگران قدرتمند آنلاین، باعث ایجاد شفافیت در بازار شده است. وقتی قیمت واقعی یک کالا در وب‌سایت‌های مرزی به صورت شفاف درج می‌شود، فروشندگان سودجو در سایر شهرها ناچار به تعدیل قیمت‌های خود می‌شوند. بنابراین، این الگوی تجاری نه تنها به نفع خریدار مستقیم است، بلکه با شفاف‌سازی قیمت‌ها، از سودجویی‌های کاذب در کل بازار کالاهای خارجی جلوگیری می‌کند و به سالم‌سازی اقتصاد این بخش کمک شایانی می‌نماید.