به گزارش کردپرس، ازسرگیری صادرات نفت اقلیم کردستان عراق به ترکیه، پس از بیش از دو سال و نیم توقف، نقطه عطفی در مناسبات بغداد–اربیل به شمار می‌رود. این توافق در شرایطی حاصل شد که بازگشت تحریم‌ها علیه ایران، همزمان با فشارهای واشنگتن، معادلات منطقه‌ای را تغییر داده است. اما این توافق در عمل چه پیامدهایی برای اقلیم کردستان دارد؟

در فوریه گذشته، پارلمان عراق قانون بودجه را اصلاح کرد و هزینه تولید نفت اقلیم کردستان را از ۶ دلار به ۱۶ دلار برای هر بشکه افزایش داد. تصور می‌شد این تغییر زمینه‌ساز ازسرگیری صادرات باشد، اما ماه‌ها مذاکره میان بغداد، اربیل و شرکت‌های بین‌المللی نفتی فعال در اقلیم کردستان به نتیجه نرسید.
از مارس ۲۰۲۳ و بسته‌شدن خط لوله عراق–ترکیه، بخشی از نفت اقلیم با تانکر به مناطق همجوار آن منتقل می‌شد؛ موضوعی که آمریکا در آن زمان عمدتاً چشم‌پوشی می‌کرد. اما با برخی اقدامات اخیر آمریکا شرایط تغییر کرده است.

تغییر محاسبات واشنگتن

معامله جدید امکان صادارت نفت خام اقلیم کردستان، به صورت غیررسمی به برخی کشورها را از بین برده و همچنین می تواند از افزایش قیمت‌ها در بازار جهانی جلوگیری نماید؛ موضوعی که نه‌تنها به سود واشنگتن است، بلکه مانع از تقویت مالی روسیه در جنگ اوکراین و افزایش قیمت سوخت در آمریکا می‌شود. این مسأله برای دولت ترامپ پیش از انتخابات میاندوره‌ای ۲۰۲۶ اهمیت سیاسی بالایی دارد.

برندگان اصلی؛ بغداد و شرکت‌ها

با وجود داشتن بُعد ژئوپلیتیک، نفع این توافق برای بغداد و شرکت‌های بین‌المللی بسیار بیشتر از اقلیم است. اقلیم کردستان از آغاز، قراردادهای نفتی «مشارکت در تولید» را با شرایطی بسیار سخاوتمندانه برای شرکت‌ها امضا کرد تا بتواند به‌طور مستقل در بازار انرژی جهان حضور یابد و در برابر بغداد اهرم فشار بسازد. اما توافق کنونی این معامله را تضعیف کرده است.

اکنون فروش نفت اقلیم زیر نظر کامل شرکت دولتی «سومو» انجام می‌شود که شاخصی مهم از اعمال حاکمیت بغداد بر این منطقه محسوب می شود. این بدان معناست که اقلیم عملاً آن مزیت کلیدی خود – یعنی ایفای نقش به‌عنوان یک بازیگر مستقل انرژی – را از دست داده و کارت برنده‌اش در برابر دولت مرکزی تضعیف شده است.

از سوی دیگر، شرکت‌های بین‌المللی نفتی بازندگان این ماجرا نیستند؛ برعکس، آن‌ها بیشترین منفعت را برده‌اند. قراردادهای پرمزیتی که پیش‌تر تنها با اقلیم داشتند، اکنون به‌طور رسمی از سوی بغداد به رسمیت شناخته شده است. در نتیجه، ریسک فعالیت برای آن‌ها کاهش یافته ولی همان امتیازات پیشین پابرجاست.

موقعیت اقلیم؛ نفس‌گیری کوتاه‌مدت

با این حال، برای اقلیم کردستان توافق کاملاً زیان‌بار نیست. این قرارداد که فعلاً برای سه ماه تنظیم شده، یک منبع مالی فوری در آستانه انتخابات عراق فراهم می‌کند و به حزب دموکرات کردستان  امکان می‌دهد حقوق کارمندان اقلیم را – که از جولای پرداخت نشده بود – بپردازد.
اما در بلندمدت، بغداد برنده اصلی است: دولت عراق اکنون با درآمد حاصل از فروش نفت اقلیم می‌تواند حقوق کارمندان را تأمین کند، بدون آنکه مانند گذشته مجبور به پرداخت بودجه‌ای مستقل از فروش نفت کردستان باشد.

فراتر از اقتصاد؛ نبرد قدرت

در نهایت، نزاع بر سر نفت اقلیم تنها یک مناقشه مالی نیست؛ بلکه به‌طور بنیادین یک جنگ قدرت است. در شرایط جدید، صادرات نفت تنها از طریق بغداد انجام می‌شود و شرکت‌ها مستقیماً با دولت مرکزی مذاکره می‌کنند. این وضعیت خلاف هدف اصلی تأسیس بخش نفتی اقلیم – یعنی کسب استقلال و قدرت در برابر بغداد – است.
با این حال، ساختار و زیرساخت‌های صنعت نفت اقلیم همچنان پابرجاست و نشان می‌دهد که این فصل پایانی مناقشه نفتی بغداد–اربیل نیست، بلکه تنها مرحله‌ای دیگر از کشمکش دیرینه بر سر «نفت کردستان» است.

نشنال کانتکست