به گزارش کردپرس، سیاستمداران، رسانهها و شخصیتهای عمومی کردستان عراق در مراسمی که توسط کنسولگری چین در اربیل به مناسبت هفتادوششمین سالگرد تأسیس جمهوری خلق چین برگزار شد، شرکت کردند؛ مراسمی که بازتابی از نقش فزاینده چین در اقلیم کردستان و روابطی تازه در حال شکلگیری است.
اصطلاح «پسران شیکاگو» نخستینبار توسط میلتون فریدمن، اقتصاددان نئولیبرال آمریکایی به کار رفت و به گروهی از اقتصاددانان شیلیایی اطلاق شد که در دهههای ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ در دانشگاه شیکاگو تحصیل کردند. این افراد پس از بازگشت به کشورشان، در دهه ۱۹۷۰ به پستهای مهم سیاستگذاری رسیدند و برنامههای اقتصادی نئولیبرال را جایگزین سیاستهای سوسیالیستی کردند.
امروز در کردستان عراق، گروهی از نخبگان تحصیلکرده که با حمایت مالی چین به این کشور سفر میکنند، هنوز در جایگاهی مشابه «پسران شیکاگو» نیستند، اما بهتدریج به حامیان و مبلغانی پرصدا برای «مدل چینی» تبدیل میشوند. به همین دلیل، برخی از ناظران آنها را «پسران پکن» مینامند.
این روند چندان بیسابقه هم نیست. واشنگتن از طریق «پسران شیکاگو» توانست شیلی را از کمونیسم به سوی سرمایهداری سوق دهد؛ اکنون چین نیز بهگونهای مشابه، هرچند گستردهتر، میکوشد کردستان را از غرب به سمت شرق بکشاند.
پیشینه تاریخی سفر کردها به چین
گرچه امروز شمار سفرها و سطح آنها بیسابقه است، اما روابط کردها با چین سابقهای تاریخی دارد. نخستین کرد عراقی که رسماً به چین سفر کرد، انور المایعی (۱۹۶۲-۱۹۱۳)، شاعر و فعال سیاسی، بود که در سال ۱۹۵۹ بهعنوان عضو هیئتی دولتی به پکن رفت. او در روزنامه مردم، ارگان کمیته مرکزی حزب کمونیست چین، دو مقاله درباره کردها و نقش آنها در جمهوری تازهتأسیس عراق نوشت و همچنین سمیناری درباره کردها در پکن ارائه داد.
پیش از آن نیز جلال طالبانی در سال ۱۹۵۵، بهصورت غیررسمی و از مسیر ورشو و مسکو، به چین سفر کرده بود. اما پس از کودتای ۱۹۶۳ در عراق و سقوط جمهوری، این روابط قطع شد.
دیپلماسی جدید چین در اقلیم کردستان
امروز شرایط کاملاً تغییر کرده است. چین در چارچوب نقش فزاینده خود در عراق و کردستان، به دعوت از مقامات دولتی، استادان دانشگاه، روزنامهنگاران و شخصیتهای برجسته میپردازد تا در دورههای آموزشی در حوزههای رسانه، سلامت، حکمرانی، توسعه و آموزش شرکت کنند. بسیاری از این افراد بیش از یکبار به چین سفر کردهاند.
فرایند انتخاب معمولاً با ارسال دعوتنامه از سوی کنسولگری چین در اربیل آغاز میشود و دانشگاهها، سازمانها یا نهادهای دولتی افراد را معرفی میکنند. علاوه بر این، بسیاری نیز مستقیماً توسط «لیو جون»، سرکنسول فعال چین در اربیل، انتخاب میشوند. لیو که به انگلیسی مسلط است و در بخشهای مختلف وزارت خارجه چین از جمله امور رسانه، آمریکای لاتین، امنیت خارجی و روابط با آمریکای شمالی و اقیانوسیه خدمت کرده، شخصیتی خوشبرخورد دارد و توانسته ارتباط نزدیکی با نخبگان کرد برقرار کند.
بازتاب سفرها در رسانهها و جامعه
شرکتکنندگان پس از بازگشت، سفرنامههایی منتشر میکنند، در رسانههای محلی مینویسند و تصاویرشان را در شبکههای اجتماعی به اشتراک میگذارند. بیشتر این نوشتهها تصویری تحسینبرانگیز از چین ارائه میدهند.
بهعنوان نمونه، یک سردبیر محلی سفرنامهای با عنوان «اژدها بیدار میشود... چین در رؤیاست» نوشت. اگرچه عنوان رنگ و بوی شرقشناسی داشت، اما محتوای آن مانند اغلب نوشتههای مشابه، عمدتاً ستایشآمیز بود. در این نوشته، چین بهعنوان کشوری معرفی میشود که با رهبری مائو از جنگ و آشفتگی به بازسازی رسید و سپس با اصلاحات دنگ شیائوپینگ، مسیر متفاوتی از دیگر کشورهای درحالتوسعه پیمود.
مومن زلمی، رئیس بخش ترجمه دانشگاه جهان-سلیمانیه، که برای دو هفته به مرکز ملی تحقیقات بامبو در هانگژو سفر کرده بود، سفر خود را تجربهای «اسطورهای» توصیف کرد. او هانگژو را «عروس کشور» خواند و در یادداشتش بیش از هر چیز بر مهماننوازی و لطافت میزبانان چینی تأکید کرد.
معنای احترام در برابر تجربه تحقیر
برای بسیاری از کردها، این احترام اهمیت ویژهای دارد. به گفته برتران بادی، پژوهشگر فرانسوی-ایرانی، تحقیر در روابط بینالملل تبدیل به رویهای رایج شده است. عراقیها و کردها بیش از دیگران طعم این تحقیر را چشیدهاند؛ از تحمیل صدام، جنگها و تحریمها گرفته تا تغییر رژیم. به همین دلیل، برخورد محترمانه چینیها در این سفرها برجسته میشود.
از غرب به شرق؟
کردستان عراق در قرن گذشته تحت نفوذ قدرتهای غربی بوده است و بسیاری از نخبگان منطقه غربگرا بودهاند. برخی اندیشمندان عرب، مانند جورج طرابیشی، حتی این گرایش غربی را «بیمارگونه» دانستهاند. اکنون این پرسش مطرح میشود که آیا چرخش به سمت شرق و چین سرنوشتی متفاوت خواهد داشت؟
چین امروز به مقصدی آشنا و محبوب برای کردها تبدیل شده است. از میزبانی هیئتها و آموزش، تا تبلیغ مدل حکمرانی و بازاریابی کالاهایش، پکن تلاش میکند نفوذ خود را در کردستان و فراتر از آن گسترش دهد.
نخبگان کرد با شگفتی و قدردانی به چین مینگرند، اما این نگاه اغلب فاقد درک انتقادی است. همین امر میتواند مانع از شکلگیری روابط عمیق و پایدار شود. در مقابل، کسانی که چندین بار به چین سفر کردهاند، کمتر تحت تأثیر قرار میگیرند.
چین با ابزارهای نرم و برنامههای آموزشی، در حال ترسیم تصویری تازه از خود در اقلیم کردستان است؛ تصاویری که شاید در آینده مسیر جدیدی برای روابط شرق و کردستان رقم بزند.
موسسه آمارجی
نظر شما