روز جمعه مقامات ترکیه کشیش آمریکایی اندرو برانسون را، که در دو سال گذشته به اتهام همکاری با گروه های غیر قانونی در زندان بوده است، آزاد کردند. برانسون بر اساس دستوری آزاد شد که مقرر می داشت 24 ماهی که وی در بازداشت به سر برده است به جای حکم سه سالۀ دادگاه کافی است.

زندانی شدن برانسون یک نقطۀ سیاه در روابط ایالات متحده – ترکیه بوده است. ایالات متحده با افزایش تعرفۀ واردات [آهن و آلومینیوم] از ترکیه و اعمال تحریم علیه [وزرای کشور و دادگستری] این کشور در تابستان گذشته به آنکارا فشار آورد و همین امر باعث کاهش سریع ارزش لیر ترکیه شد. اگر چه آزادی برانسون ممکن است تحول مثبتی در روابط دو جانبه به شمار بیاید، اما پروندۀ برانسون به طور جدی به اعتبار رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه و دولت وی آسیب زده است.

نخست، پروندۀ برانسون دولت اردوغان را به عنوان «گروگان گیر» معرفی کرد و اعتبار حکومت ترکیه را تاسطح رژیم هایی همچون کرۀ شمالی، که خود را در سطح بین المللی منزوی کرده است، تنزل داد. در سپتامبر سال گذشته اردوغان گفت: «آنها می گویند کشیش را به ما پس بدهید. شما نیز یک روحانی [فتح الله گولن] دارید. شما نیز او را به ما بدهید. بعد ما او [برانسون] را محاکمه می کنیم و به شما تحویل می دهیم.» حکومت ترکیه ادعا می کند فتح الله گولن روحانی مسلمان ترک که در پنسیلوانیای آمریکا ساکن است کودتای نافرجام جولای 2016 را طراحی کرده است. اظهارات اردوغان دربارۀ مبادلۀ دو روحانی سرخط روزنامه های جهان را به خود اختصاص داد. اما علی رغم همۀ تلاش های دیپلماتیک، اردوغان نتوانست گولن را به دست بیاورد و در نهایت گزینه ای برایش باقی نماند جز این که برانسون را با سر و صدا به سوی دونالد ترامپ رئیس جمهور ایالات متحده روانه کند. در پایان اپیزود برانسون، اردوغان به هیأت یک گروگان گیر ظاهر شد، اما یک گروگان گیر شکست خورده.

دوم، افتضاح پروندۀ برانسون بدون تردید باری بر اقتصاد ترکیه تحمیل کرد. در جریان محاکمۀ قبلی برانسون که روز 18 ژوئن برگزار شد، ارزش لیر ترکیه 4.62 در برابر هر دلار بود، اما چند هفته پس از اعلام تصمیم دادگاه مبنی بر ادامۀ بازداشت برانسون در حبس خانگی، ارزش لیر به حدود 7 در برابر هر یک دلار سقوط کرد. کشور به لرزه در آمد. علاوه بر این، ایالات متحده تعرفه های سنگینی برای واردات قابل توجه آهن از ترکیه وضع کرد. اقتصاد ترکیه که از قبل چندان به سامان نبود، با طوفان توئیتری خشم ترامپ بیش از پیش آسیب دید.

سوم، چنان که هنری بارکی کارشناس مسائل ترکیه و کردها گفت، محاکمه و تصمیمات قضایی گرفته شده در خصوص برانسون «بی عدالتی سیستم قضایی ترکیه را نشان داد.» ابتدا یک کیفرخواست بی معنا ادعا کرد برانسون برای تجزیۀ ترکیه هم به حزب کارگران کردستان (PKK) و هم به گولنیست ها کمک کرده است. سپس از طریق «شهادت های محرمانه» ادعای ارتباط وی با سیا و سازمان تروریستی فتح الله گولن، که حکومت آن را FETO می خواند، مطرح گردید. چهره های معروفی همچون ندیم شنر تحلیل گر یکی از روزنامه طرفدار حکومت ترکیه، در تلویزیون ها ظاهر شدند، این ادعاهای عجیب و غریب را مطرح کردند و به نحوی دربارۀ آنها سخن گفتند که گویی احتمالاتی جدی هستند. در نهایت در جریان محاکمۀ روز 12 اکتبر آن «شاهدان سری» شهادت های خود را پس گرفتند. با ادعاهای پوچ چند مرد که اسامی و هویت آنها محرمانه مانده است، دو سال عمر یک مرد بی گناه در حبس تلف شد.

چهارم، محاکمۀ برانسون بازتاب آن چیزی است که در ترکیه اتفاق افتاده و می افتد، به ویژه از زمان کودتای نافرجام که در پی آن صدها روزنامه نگار و ده ها هزار تن دیگر که فعالان و رهبران سازمان های جامعۀ مدنی نیز در میان آنان هستند، به زندان افتاده اند. غیر از امثال ندیم شنر که به تلویزیون رفت و ادعا کرد برانسون جاسوس است و یک 18 سالۀ دارای عقل سلیم هم می تواند تشخیص دهد، هیچ کس این اتهامات را جدی نگرفت. دلقک ها نمایش اجرا می کردند. اما این سیرک، که در آن هزاران پروندۀ مشابه وجود دارند، توجه جهانیان را به خود جلب کرد و وضعیت اسف بار سیستم قضایی ترکیه را نشان داد.

نتیجۀ پنجم لطمۀ شدیدی بود که به اعتبار کشور و حکومت ترکیه وارد شد. برای مثال، در جریان ناپدید شدن جمال خاشقچی روزنامه نگار سعودی در کنسولگری عربستان سعودی در استانبول، مقامات ترک ادعا کردند یک تیم سعودی برای انجام این قتل به ترکیه پرواز کرده و بعداً این کشور را ترک کرده اند. مقامات واشنگتن نیز گفتند «بله آنچه ترک ها می گویند منطقی است، اما ما چگونه می توانیم به حکومتی اعتماد کنیم که برای مدت ها به ما دروغ گفته است؟» در نتیجه، همه شاهد بودند که حکومت ترکیه چگونه دو سال عمر یک مرد مؤمن را که 23 سال در ترکیه زندگی کرده بود تلف کرد، آن هم حکومتی که مذهبی و محافظه کار توصیف می شود. اعتبار حکومتی که پشت چنین کیفرخواست مضحکی علیه یک مرد مذهبی می ایستد و آن را دو سال به درازا می کشاند، بدون تردید ناچیز است.

پیامد ششم این است که روابط دو جانبه میان ترکیه و ایالات متحده بهبود نیافته است. مشکلات ساختاری در این روابط ادامه دارند. در مدت اخیر ایالات متحده اهداف خود را در سوریه گسترش داده و برای کاهش نفوذ ایران مصمم شده است. این بدان معنا است که ائتلاف بین المللی تحت رهبری ایالات متحده در شمال شرقی سوریه به حمایت خود از کردهای سوری ادامه خواهد داد و البته عمیقاً اردوغان را خشمگین خواهد کرد. شاید ایالات متحده کمک های خود را به ارتش دموکراتیک سوریه و یگان های مدافع خلق، که حکومت اردوغان آنها را گروه های تروریستی می داند، افزایش دهد. وقتی طرف ترک دربارۀ عدم اقدام ایالات متحده در قالب توافق منبج برای پاک سازی این شهر از نیروهای ارتش دموکراتیک سوریه ظرف 90 روز شکایت می کند، به نظر می رسد ایالات متحده چندان جدی نمی گیرد. بدون بر هم خوردن توافق خرید سامانۀ موشکی زمین به هوای روسی S-400، رسیدن جنگنده های پیشرفتۀ F-35 به ترکیه چندان محتمل نیست. این وضعیت در ماه های پیش رو نیز ادامه خواهد داشت. و سر انجام مهلت شش ماهۀ ایالات متحده برای خرید نفت از ایران در هفتۀ نخست ماه نوامبر به پایان خواهد رسید و پس از آن مناقشه و فشار در خصوص تحریم های ایران از سر گرفته خواهد شد. به عبارت دیگر، گرفتن برانسون به عنوان گروگان روابط ترکیه با ایالات متحده را تیره و تخریب کرد، اما آزادی وی از نظر ساختاری کمکی به بهبود روابط نکرد.

هفتم، آزادی برانسون از نظر اقتصادی برای ترکیه آرامشی به همراه نخواهد داشت. روز جمعه ترامپ در سینسیناتی در پاسخ در خور توجهی به پرسشی مبنی بر این که آیا با آزادی برانسون دولت ایالات متحده قصد دارد تحریم های ترکیه را لغو کند، گفت «این هیچ ربطی به آن ندارد.» رسانه های خبری نزدیک به حزب عدالت و توسعه (AKP) روز 12 اکتبر نیز به حملات خود علیه برانسون ادامه دادند و وی را «جاسوس» خطاب کردند. در رسانه های AKP ترامپ و ایالات متحده همچنان دشمن به شمار می روند. هیچ یک از این موارد امیدی ایجاد نمی کند که یخ روابط ترامپ و اردوغان آب شود.

نتیجۀ هشتم این است که در مجموع از این وضعیت ترامپ سود برده است. سه هفته پیش از انتخابات میان دوره ای ایالات متحده، با در نظر گرفتن این نکته که رأی دهندگان پروتستان انجیلی که تعداد آنها حدود 55 تا 60 میلیون تن است بخش عمده ای از هواداران ترامپ را تشکیل می دهند، می توان انتظار داشت که پیروزی ترامپ در این پرونده دلیل خوبی است که حامیانش پای صندوق های رأی بروند. وی می تواند به سادگی به هوادارانش بگوید «ببینین من چقدر برای روحانی شما تلاش و مبارزه کردم.» ترامپ همچنان به سختی تلاش می کند تا اکثریت کنگره را – چه در سنا و چه در مجلس نمایندگان – از دست ندهد. از آنجا که در صورت از دست دادن اکثریت از سوی جمهوری خواهان، دموکرات های می توانند کار را برای ترامپ دشوار کنند، وی به صورت روزانه در کمپین های انتخاباتی سخنرانی می کند.

علاوه بر آنچه گفته شد، به عنوان پیامد نهم، آزادی برانسون می تواند در کوتاه مدت برای اردوغان مثبت باشد چرا که از حملات توئیتری و خشمگینانۀ ترامپ جلوگیری خواهد کرد. دست کم برای مدتی تنشی میان ترکیه و ایالات متحده وجود نخواهد داشت. بازارهای ترکیه که برای ثبات تقلا می کنند، قادر خواهند بود اندکی نفس بکشند. آیا این وضعیت نسبتاً خوب میان واشنگتن و آنکارا تا ابتدای ماه نوامبر و پایان مهلت تحریم های ایران به روابط حسنه تبدیل خواهد شد؟ تا این لحظه هیچ دلیلی وجود ندارد که در این خصوص خوش بین باشیم.

* ایلهان تانر روزنامه نگار و تحلیل گر سیاسی مقیم ایالات متحده و سردبیر پایگاه خبری – تحلیلی احوال است. فعالیت وی عمدتاً روی سیاست ایالات متحده و روابط آنکارا – واشنگتن متمرکز است.

منبع: پایگاه خبری – تحلیلی احوال

ترجمه: خبرگزاری کردپرس – سرویس ترکیه

بیشتر بخوانید:

مشکلات ترکیه با آزادی برانسون حل نمی شود / مارک بنتلی