پس از آزادی کشیش آمریکایی اندرو برانسون و کشته شدن جمال خاشقچی روزنامه نگار سعودی ساکن ایالات متحده توسط عوامل سعودی در کنسول گری این کشور در استانبول، روابط ترکیه با ایالات متحده فرصت دوگانه ای برای بهبود و توسعه دارد.
اما این فرصت برای داشتن روابطی بهتر به صورت خود به خود عملی نمی شود. هم ترکیه و هم ایالات متحده باید با همکاری و اعتماد فعالیت کنند تا از درون دو سال بازداشت غیر عادلانۀ برانسون و مرگ تأیید شده یا قتل خاشقچی، بهبود روابط را استخراج کنند.
با آزادی برانسون پس از آن که دادگاه ترکیه وی را گناه کار شناخت و به مدتی حبس محکوم کرد که بخش اعظم آن را در بازداشت موقت گذرانده بود، اینک سیاستمداران ترک و آمریکایی می توانند از حملات لفظی توأم با احساسات خود علیه طرف مقابل عقب نشینی کرده و به گفتگوهای صریح و خصوصی دربارۀ راه های حل مسائل فی ما بین باز گردند.
این امر باید هر چه زودتر اتفاق بیفتد. مایک پومپئو وزیر امور خارجۀ ایالات متحده پیشتر اعلام کرده است که دیگر برای حفظ تحریم هایی که به خاطر بازداشت برانسون علیه وزرای ترک وضع شده بودند، دلیلی وجود ندارد. این که آیا دونالد ترامپ رئیس جمهور ایالات متحده تعرفه هایی که [برای واردات آهن و آلومینیوم از ترکیه] وضع کرده است لغو خواهد کرد یا نه، هنوز مشخص نیست اما مهم ترین فایده برای ترکیه این است که خصومت کنگره و احساسات عمومی علیه حکومت اردوغان کاهش می یابد. اختلاف نظرهای جدی سیاسی میان دو کشور هنوز سر جای خود هستند، اما بدون التهابات ناشی از رتوریک آتشین دربارۀ برانسون می توان امیدوار بود که حل و فصل این اختلاف نظرها دیگر به طوفان های توئیتری یا اظهارات گزافه گویانه و بیگانه ستیزانه منجر نمی شود.
ایالات متحده در مسألۀ خاشقچی خود را در موقعیتی دشوار می بیند، زیرا دوست و متحد کشوری است که اعتراف کرده است عواملش یکی از شهروندان خود را، که همچنین مقیم دائمی و قانونی ایالات متحده است، کشته اند (اگر چه ادعا می شود غیر عامدانه بوده است). قوانین ایالات متحده جرائمی را که در خارج از این کشور علیه آمریکایی ها صورت می گیرد به دارندگان اقدامات دائم نیز گسترش داده اند و همین امر فشار فزاینده ای به دولت ترامپ وارد می آورد که برای پی بردن به حقیقت دربارۀ سرنوشت کسی که می بایست به خاطر وضعیتش به عنوان یک مقیم دائمی و قانونی مورد حمایت قرار گیرد، تلاش کند. این که جرم در کنسول گری عربستان سعودی و در قلمرو حاکمیتی ترکیه، یک متحد قراردادی، صورت گرفته است بر فشار ایالات متحده برای کشف حقیقت و مجازات مسئولان آن می افزاید.
ترکیه با دو انتخاب روبرو است. یکی استفاده از موقعیت دشوار ایالات متحده برای سرزنش واشنگتن به خاطر روابط نزدیکش با عربستان سعودی، به ویژه میان کسانی که به ترامپ و محمد بن سلمان ولیعهد عربستان بسیار نزدیکند. و دیگری، همکاری نزدیک با واشنگتن برای کشف حقیقت و تلاش مشترک با دولت ایالات متحده برای یافتن پاسخی دربارۀ این رویداد شنیع. آن پاسخ باید به نحوی باشد که روابط میان کشورها را بدتر نکند و به بی ثباتی در همسایگی ترکیه دامن نزند. لازم است هر دو طرف به صورتی شفاف و توأم با اعتماد با هم در ارتباط باشند تا از تضاد اهداف و منافع، که چند ماه پیش از این در پروندۀ برانسون مشاهده شد، جلوگیری کنند.
ترکیه در برخورد با ایالات متحده در خصوص خاشقچی باید به چند فاکتور توجه داشته باشد. نخست، هیچ گروهی از حامیان اصلی ترامپ مسألۀ خاشقچی را به عنوان شمایلی از نگرانی خود نشان نداده اند، درست برخلاف وضعیت برانسون در میان مسحیان پروتستان انجیلی.
دوم، اگر چه یک مقیم دائمی و قانونی را به عنوان یک شخص آمریکایی در نظر می گیرند، اما این افراد شهروند ایالات متحده نیستند و ترامپ به همان اندازه که برای برخورد غیر عادلانه با شهروندان ایالات متحده نگران است، برای غیر شهروندان نگرانی نشان نمی دهد؛ این واقعیت در پروندۀ سه کارمند ترک سفارت ایالات متحده و سرکان گولگه دانشمند ترک – آمریکایی ناسا خود را نشان داده است.
و در نهایت، خاشقچی یک فرد مسلمان است که در کنسول گری یک کشور مسلمان که در کشور مسلمان دیگری واقع است، کشته شده است. ترامپ و بسیاری از حامیانش تا جایی که مناقشات میان مسلمانان به شهروندان ایالات متحده یا منافع ملی این کشور آسیب نزنند، علاقۀ چندانی به حل این مناقشات ندارند. به عبارت ساده تر، ترکیه و رئیس جمهورش باید بیش از پیش هشیار باشند و بدانند که سیاست «اول آمریکا»ی ترامپ به حمایت از شهروندان و منافع ملی ایالات متحده تسری می یابد، اما چندان معطوف به کمک به متحدان یا کشورهای دوست نیست.
بنابراین، اگر چه کشته شدن خاشقچی و قتل احتمالی وی توسط عوامل عربستان سعودی فرصتی برای تسهیل همکاری میان مقامات ترکیه و ایالات متحده فراهم آورده است، اما به نظر نمی رسد در خصوص بحث های داغ پیرامون موضوعات محل اختلاف میان دو متحد نفعی به ترکیه برساند. اهم این موضوعات عبارتند از: خرید سامانۀ دفاع موشکی روسی S-400 توسط ترکیه، خودداری ایالات متحده از فروش و تحویل جنگنده های F-35 به ترکیه، نابودی دولت اسلامی، ثبات سوریه، استرداد فتح الله گولن روحانی ترک از ایالات متحده به ترکیه و تحریم ایران. و چیزی که در افق روابط دو کشور دیده می شود و همچنان نزدیک می شود، سیاست تحریم ایالات متحده علیه ایران و کسانی است که با استفاده از سیستم مالی ایالات متحده با ایران تجارت می کنند. به سختی می توان تصور کرد که جان بولتون مشاور امنیت ملی ترامپ، به عنوان قدردانی از ترکیه به خاطر آزادی برانسون یا همکاری در پروندۀ قتل احتمالی خاشقچی، به ترامپ توصیه کند در خصوص خرید نفت از ایران با ترکیه سختگیری نکند.
می توان چنین نتیجه گیری کرد که رسیدگی به پروندۀ کشته شدن اتفاقی یا قتل خاشقچی توسط عوامل عربستان سعودی فرصت مغتنمی برای ایالات متحده و ترکیه فراهم کرده است که، آن گونه که از دو متحد ناتو انتظار می رود، به هم نزدیک تر شوند. این اتفاقد خود به خود نخواهد افتاد، بلکه دو کشور باید به خاطر خود تلاش کنند از درون این تراژدی هولناک چیز مثبتی بیرون بکشند، آن هم در این مقطع که به سوی تنش احتمالی ناشی از تأثیرات ثانویۀ سیاست تحریم ایالات متحده علیه ایران پیش می روند.
* ادوارد جی. استافورد بازنشستۀ دفتر خدمات خارجی ایالات متحده است. وی از سال 2011 تا 2014 کنسول روابط سیاسی – نظامی در آنکارا بود. وی عضو هیأت علمی کالج دفاع آمریکایی بود و در این کالج به تدریس روابط مدنی – نظامی اشتغال داشت. استافورد علاوه بر آنکارا، در بغداد، لواندا، بخارست، کناکری، لوزاکا و تیخوانا در زمینۀ مسائل کشورهای مختلف، روابط سیاسی – نظامی و مسائل اطلاعاتی برای دولت ایالات متحده انجام وظیفه کرده است.
منبع: پایگاه خبری - تحلیلی احوال
ترجمه: خبرگزاری کردپرس – سرویس ترکیه
بیشتر بخوانید:
کمالیسم راست گرا و ارتش ترکیه / گوکهان باجیک
آیندۀ مناسبات آنکارا – واشنگتن در دوران پس از ازادی برانسون – سرکان دمیرتاش
نظر شما