به گزارش کردپرس، دیدار سه نماینده پارلمان ترکیه با عبدالله اوجالان در جزیره امرالی – نخستین ملاقات رسمی «کمیسیون صلح» پارلمان با رهبر زندانی پ.‌ک‌.ک – نقطه عطفی در روندی است که می‌تواند ساختار روابط کردها، ترکیه و پرونده سوریه را دگرگون کند. وزن سیاسی و نمادین اوجالان، که بیش از ۲۶ سال است در حبس به سر می‌برد، بار دیگر در مرکز تحولات قرار گرفته و به‌گفته بسیاری از بازیگران منطقه‌ای، اکنون نقش «آدرس اصلیِ حل مسئله کرد» را ایفا می‌کند.

اوجالان؛ تبدیل از یک زندانی به محور مذاکرات

در آستانه سفر هیئت پارلمانی به امرالی، مظلوم عبدی، فرمانده نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF)، صریحاً تأکید کرد که «برخی مسائل تنها در امرالی قابل حل است». او گفت که میانجی‌گری اوجالان برای پیشبرد مذاکرات در ترکیه و حل‌وفصل بحران سوریه ضروری است و حتی درخواست‌هایی برای سفر نمایندگان روژاوا به امرالی مطرح شده است. در اقلیم کردستان عراق نیز گروه‌هایی از فعالان سیاسی برای ملاقات با اوجالان به وزارت دادگستری ترکیه درخواست داده‌اند.

در داخل ترکیه، نشانه‌ها حتی آشکارتر بوده است. دولت باغچه‌لی، رهبر حزب حرکت ملی و متحد کلیدی رجب طیب اردوغان، در ماه‌های اخیر بارها از اوجالان به‌عنوان «رهبر بنیان‌گذار» پ‌ک‌ک و «مهم‌ترین مخاطب» در طرح صلح یاد کرده است. انحلال رسمی پ‌ک‌ک در بهار امسال – که بنا بر گزارش‌ها با دستور مستقیم اوجالان انجام شد – بار دیگر نشان داد که شبکه‌های وابسته به او هنوز تحت فرمان او باقی مانده‌اند.

برای آنکارا، تکیه بر وزن و مشروعیت اوجالان دو کارکرد دارد: پایان‌دادن به شورش مسلحانه داخلی که دهه‌ها انرژی سیاسی و امنیتی ترکیه را فرسوده کرده، و مهار پروژه سیاسی‌ـ‌نظامی SDF در سوریه که به‌عنوان بازوی منطقه‌ای پ‌ک‌ک و اهرم نفوذ آمریکا و گاه اسرائیل در مرزهای جنوبی ترکیه دیده می‌شود.

ترکیه می‌داند که بدون چراغ سبز اوجالان، «یکپارچه‌سازی» نیروهای SDF در ساختار ارتش و نهادهای امنیتی سوریه می‌تواند با شکست یا شکاف‌های داخلی روبه‌رو شود. به همین دلیل، امرالی به نقطه اتصال سه سطح تبدیل شده است: مهار داخلی پ‌ک‌ک، تغییر هندسه امنیتی شمال سوریه و جلوگیری از تثبیت یک بلوک کردی متکی بر حمایت آمریکا.

تصوری که کردها از روند صلح دارند

اما از نگاه اوجالان و طیفی گسترده از نیروهای نزدیک به او، روند جدید صلح معنای کاملاً متفاوتی دارد: گذار از یک جنبش چریکی فرسوده و یک خودگردانی محاصره‌شده در سوریه، به یک «مرکزیت کردی» جدید که در سطحی منطقه‌ای و در ارتباط با یک دولت بزرگ تثبیت می‌شود.

در این چارچوب، اگر پارلمان ترکیه، SDF در سوریه و فعالان اقلیم کردستان همگی امرالی را «آدرس اجباری» تعامل بدانند، برای نخستین بار نوعی وحدت سیاسی میان کردهای ترکیه و سوریه حول محور اوجالان شکل می‌گیرد. مرزهای رسمی باقی خواهند ماند، اما در سطح مشروعیت و مرکز ثقل قدرت، یک «فضای کردی فراملی» پدید می‌آید که اوجالان آن را هدایت می‌کند.

در موضوع سوریه، این چشم‌انداز اهمیت بیشتری دارد. از دید بسیاری از کردها، خودگردانی شمال‌شرق سوریه یک ساختار آسیب‌پذیر است: وابسته به نیروهای آمریکا، محصور در مرزهای بسته و هدف دائمی حملات ترکیه. ادغام کنترل‌شده SDF در ساختارهای نظامی و امنیتی سوریه، به‌شرط تضمین‌های سیاسی، به‌طور بالقوه پروژه کردی را از یک «محصورۀ شکننده» به یک حضور عمیق در بدنه دولت تبدیل می‌کند.

در داخل ترکیه نیز اوجالان دریافت که جنگ مسلحانه ۱۹۹۰ به بعد به بن‌بست رسیده است. او از سال‌ها پیش طرحی را دنبال می‌کند که کردها را نه به‌عنوان «ملتی در پی دولت مستقل»، بلکه به‌عنوان «شریکِ یک نظم سیاسی بزرگ‌تر» تعریف می‌کند؛ نظمی که می‌تواند ترکیه را از یک دولت ـ ملت سخت‌گیر به یک «دولت تمدنی» با چندین بازیگر درونی تبدیل کند.

در این تصویر، صلح نه عقب‌نشینی کردها، بلکه «نهادینه‌سازی نقش سیاسی آنان» در ساختاری بزرگ‌تر است؛ ساختاری که به‌زعم اوجالان هم به ثبات داخلی ترکیه کمک می‌کند و هم مسیر نفوذ منطقه‌ای این کشور را باز می‌کند.

یک معامله دشوار اما ممکن

با وجود تمام چشم‌اندازها، روند صلح همچنان شکننده است. احتمال شکست یا توقف در هر مرحله؛ چه از سوی محافل امنیتی ترکیه و چه از سوی گروه‌هایی در میان کردها که توافق با آنکارا را خیانت تلقی می‌کنند؛ وجود دارد. تحولات ناگهانی در سوریه یا تغییرات داخلی در ترکیه نیز می‌تواند مسیر را برهم بزند.

با این حال، خطوط کلی معامله آشکار است:
ترکیه در پی مهار و ادغام ساختارهای کردی در یک نظم جدید است؛
و اوجالان و بخشی از جنبش کردی در پی آن‌اند که این ادغام را به ابزاری برای تثبیت جایگاه کردی در سطحی منطقه‌ای تبدیل کنند.

اگر این مسیر پایدار بماند، نتیجه نه آشتی احساسی، بلکه یک «پیمان منسجم» خواهد بود که در آن یک ترکیه واحد اما بازتعریف‌شده، و یک محور کردی وجود دارد که نقش خود را درون این معماری قدرت تثبیت کرده است.

در مرکز این معامله، همچنان همان فردی قرار دارد که ۲۶ سال است در یک جزیره محبوس است – اما اکنون بیش از هر زمان دیگر، در متن معادله قدرت

نشنال کانتکست