به گزارش خبرگزاری کردپرس، به اعتبار وضعیت و موقعیتی که در انتخاب رییس جمهور و تعیین وزرا و تشکیل دولت در نظام‌های مختلف سیاسی وجود دارد، مردم و رأی آن‌ها دارای جایگاه‌های متفاوتی است.

در «نظام ریاستی»، مردم در انتخابات شرکت کرده و به طور مستقیم رییس جمهور را برگزیده و او خودش آزاد است که وزرایش را «منصوب» کند (مانند آمریکا). در این نوع نظام سیاسی، مردم به اصطلاح تا دم در ساختمان ریاست جمهوری حضور دارند؛ رییس جمهور را انتخاب و او را با قدرت فراوان روانه اداره امور اجرایی کشور می‌کنند.

نوع دیگر از نظام‌های سیاسی به «مجریه وابسته» موسوم است که در آن مردم، نمایندگان پارلمان را انتخاب می‌کنند و تمام. سپس همان نمایندگان به یک دولت مأموریت می‌دهند که با وابستگی کامل به پارلمان وظایف اجرایی‌اش را انجام دهد (مثل سوییس یا لبنان). معمولا دولت‌های وابسته در این نظام سیاسی به خاطر ماهیت ائتلافی بودنشان ضعیف و ناکارآمد بوده و قابل انحلال هستند.

در حالت سوم، یک «مجریه پارلمانی» داریم که در آن و خارج از رأی و اراده مردم، توسط رییس کشور (پادشاه یا رییس جمهور) یک دولت ساخته شده و آن را برای تایید به مجلس می فرستند. در این حالت هم مشخص است که رأی مردم در تعیین دولت چندان نافذ نیست و ممکن است الیگارشی قدرت، دولت‌های دست نشانده را روی کار بیاورد.

اما در نوع چهارم از نظام‌های سیاسی، با نظامی موسوم به «نیمه ریاستی نیمه پارلمانی» مواجه هستیم که جمهوری اسلامی ایران را می‌توان در این دسته قرار داد. در این نوع نظام سیاسی، مردم طبق اصل 114 قانون اساسی با رأی مستقیم خود، فردی را به عنوان رییس جمهور انتخاب کرده و به او قدرت اجرایی می‌دهند اما در عین حال، در تعیین وزرای او نیز به واسطه رأی مستقیم خود به نمایندگان مجلس دخالت می‌کنند (اصل‌های 87 و 133).

یعنی در این نظام، مردم، هم رییس جمهور و هم تک تک وزرایش را با رأی خود انتخاب کرده و امور اجرایی را به آنها می سپارند. از طرفی در طول دوران زمامداری، بر عمل رییس جمهورِ قدرت داده شده و وزرایش، از طریق مجلس چه در سطح کلان و چه در جزیی ترین وظایفشان در اقصی نقاط کشور، کاملا نظارت کرده و می‌توانند با قانونگذاری، طرح سؤال، تحقیق و تفحص و استیضاح، آنها را در راه درست بیاندازند یا از کار برکنار کنند.

در نظام سیاسی نیمه ریاستی نیمه پارلمانی، رأی مردم است که قدرت واقعی را دارد و قدرت می‌بخشد و چنانچه رأی‌ها کیفیت داشته باشند و انتخاب‌ها درست و عُقلایی بوده و مردم بتوانند افراد مناسبی را چه در مجلس، چه در وزارتخانه ها و چه در ریاست جمهوری انتخاب کرده و با رأی خود «منصوب» کنند، می‌توان انتظار داشت که یک مجموعه حاکمیتی قدرتمند به قدرت برسد که مردم را در جزیی ترین امور اجرایی دچار مشکل نکند.

*کارشناس ارشد علوم سیاسی