سال هاست کارشناسان و ناظران اقتصادی بر لزوم ساماندهی نظام توزیع زنگ زده و از کارافتاده در ایران برای مدیریت موج سازی های کاذب دلالان تاکید می کنند. سال ها قبل بود که دکتر ابراهیم رزاقی فریاد زد این میزان مغازه خرده فروشی بی سامان در ایران، حتی به مسئله و سوژه مطالعه در کشورهای مختلف تبدیل شده است و باید برای رهایی از این بی سامانی فکری اساسی کرد. اما طبق معمول باید بنویسیم «کو گوش شنوا».

خبرهایی که در سال های اخیر در مورد بازار «مرغ و تخم مرغ» منتشر شده این روزها به دست مایه ای برای «جوک سازی» در میان مردم بدل شده است. مرغ و تخم مرغ در ایران تبدیل به انگاره ای برای هجو نحوه مدیریت بازار از سوی نظام فشل و بی سامان توزیع ایران شده است و حالا امروز بعد از مدت ها بازی با روان مردم ستاد محترم تنظیم بازار یادش افتاده باید مدیریت تنظیم این بازار را از دستگاه به شدت ناکارآمد «صمت» سلب و به دستگاه «باز هم ناکارآمد» جهاد کشاورزی بسپارد. این تصمیم ستاد تنظیم بازار در حالی گرفته شده است که «تنظیم بقیه اجناس در بازار» همچنان بر عهده صمت (وزارت صنعت، معدن، تجارت) باقی می ماند و قطعا این موضوع هم خود دستاویزی دیگر برای ناهماهنگی های بیشتر خواهد بود.

آقایان نمی دانند، یا نمی خواهند بدانند، که این آشفتگی های بازار ناشی از عدم کنترل و در برخی موارد پر و بال دادن بی خود به «نظام دلالی» برای جولان در بازار است. قبلا در همین رسانه از سود هنگفت، بی منطق و بی دلیل آن هم در حد بسیار سرشار «لاشه خران» از وضعیت بازار مرغ حرف زده ایم. مابه تفاوتی حدود 10 هزار تومانی از مرغداری تا مرغ فروشی. مابه تفاوتی که مرغداران را ورشکست و مصرف کنندگان را بی چاره کرده و عده ای واسطه را به شدت فربه.

این روند در مورد اکثر کالاها، خصوصا کالاهای اساسی در بازار قابل مشاهده است. در زمانه ای که بخشی از مردم به دلیل گرانی ماه هاست رنگ میوه ندیده اند، پای صحبت باغداران بیچاره هم که بنشیم گریه مان می گیرد برای اجحافی که در حقشان شده است. میوه ها را از آنها به قیمت هایی می خرند که خیلی کم تر از هزینه تمام شده است و این وسط باز هم سود سرشار نصیب عده ای دلال می شود که از باغ تا بازار قیمت میوه را به حدی می رسانند که دست مردم بیچاره از آن کوتاه شود.

در مورد روغن هم این مدت شاهد «زور گویی عجیب شرکت های توزیع» در بازار هستیم. در حالی که روغن تولید شده، تولید کننده سود آنچنانی نصیبش نشده، مردم بیچاره هم علاوه بر اینکه باید روغن را به قیمتی بسیار بالاتر از آنچه باید بخرند، در صف هم باید بایستند و البته از همه عجیب تر به ازای خرید هر یک عدد روغن باید سه کالای دیگر را هم به اجبار خریداری کنند. علت می دانید چیست؟ پرس و جوی ما نشان می دهد شرکت های توزیع (دلال ها) به شرطی به مغازه ها روغن می دهند که از آنها به ازای هر کارتن روغن، چندین کارتن تن ماهی و رب و .... سفارش دهند، مغازه دار هم مجبور است برای نماندن اجناس روی دستش، چنین قیدی برای مشتری بگذارد به همین راحتی. وزارت خانه عریض و طویل صمت هم انگار خبر ندارد زیر پوست شهر چه می گذرد- شاید هم خبر دارد- کسی چه می داند.

آنچه مسلم است نظام توزیع و مدیریت بازار در همه زمینه ها در ایران نیازمند یک اقدام انقلابی، تخصصی و فوری است. اگر دنبال موانع تولید از یک سو و فشار بر سفره مردم از سوی دیگر می گردید یکی از اصلی ترین دلایل و موانع زنگ زدن چرخ های ناکارآمد توزیع است و با سپردن برخی مسئولیت به یک وزارت خانه دیگر هم مشکل حل نمی شود. دست دلالان را کوتاه کنید تا مردم نفسی راحت بکشند- البته اگر زورتان می چربد یا می خواهید که بچربد.