اخیراً تلاش‌های بسیاری از سوی سازمان‌های بین‌المللی برای ثبت و صیانت از میراث فرهنگی اقوام و ملت‌های جهان در حال انجام است که برخی از این تلاش‌ها در ذیل کنوانسیون پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس قابل‌تعریف است.
میراث فرهنگی ناملموس (Intangible cultural heritage) توسط سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) ترویج می‌شود و تمرکز عمده آن بر تولیدات و فرایندهای فرهنگی و فوکلور است که با گذشت زمان و از نسل‌های پیشین باقی‌مانده‌اند. دولت‌ها نیز به تبعیت از این اقدام سعی بر شناسایی و ثبت میراث ناملموس فرهنگی در چارچوب جغرافیای حاکمیتی خویش و درنهایت ارائه آن در سازمان یونسکو به‌عنوان میراث فرهنگی خویش دارند.
آن بخش از فرهنگ مانند ترانه، موسیقی، رقص، درام، توانمندی، آشپزی، هنر صنایع‌دستی و جشنواره‌های گوناگون که قابل ثبت و ضبط هستند ولی ملموس نبوده، این آثار فرهنگی توسط سازمان ملل متحد گنجینه‌های بشری نامیده شده‌است.
فرهنگ و ادبیات فولکلور مردمان کُرد در خاورمیانه نیز سرشار از عناصر و مؤلفه‌هایی است که تاکنون مورد بررسی، ثبت و معرفی به‌عنوان میراث معنوی و ناملموس آنها قرار نگرفته و متأسفانه این امر تا حدود زیادی قربانی تحریف و غرض‌ورزی برخی مجریان امر شده براین اساس آنچه اکنون اهمیت دارد و نگاهداشت و ترویج آن در میان توده‌های مردم به‌عنوان یگانه راه جلوگیری از تحریف محتوا و اسامی آن با نام اقوام و ملل دیگر است.
«هه لپه رکی» یا همان حرکات آیینی و حماسی موزون کُردی با زیبایی خاص خود بخشی از همان میراث ناملموس فرهنگی این مردم و آئینه‌ای تمام‌نما از زندگی گذشته آنهاست که به‌صورت زنده در زمان حال در وجود آنان در حرکت و جریان است و تاریخچه آن به هزاره‌های دوم تا سوم قبل از میلاد برمی‌گردد.
رقص آیینی کردی (هه لپه رکی، هه لپه رین، هه لپه رگه، چوپی، چووپی، دیلان، بازی، شایی، سه‌ما، گوڤه‌ند) خوانده می‌شود. واژه «هه لپه رکی» از کلمه «هه لپه ر» به معنی جنبش و تکان و در اصل به معنی حمله است.
اکثر رقص‌های کردی به‌صورت گروهی و به شکل حلقه‌ای ناکامل اجرا شده و از افرادی تشکیل‌شده که پنجه دست‌های خود را به هم گره و از چپ به راست در حال حرکت هستند.
اولین نفر سمت راست گروه را که با دستمالی در دست وظیفه هدایت و هماهنگ‌کردن حرکت بقیه بر عهده داشته و سرعت و ریتم و شور رقصندگان بستگی به هدایت او دارد در زبان کُردی "سەرچوپی کیش" و آخرین نفر گروه را که در منتهی‌الیه سمت چپ حلقه قرار دارد و او نیز مسئولیت مشابهی دارد «بن چوپی» یا «گاوانی» می‌نامند.
حركات موزون كردی کاملاً حركاتی آیینی و ریشه در مسائل دینی و اجتماعی و سنت‌های چند هزارساله آنها دارد و با دیگر حركات موزون سایر اقوام كه برای تفریح و سرگرمی و جنبه‌های جنسی بوده است کاملاً متفاوت است.
دستمال داشتن نفر اول و آخر نشانه برابری همه اعضای گروه بوده و گرفتن دست نشانه اتحاد گروه است. وجود زنان در رقص نشانه اتحاد خواهر و برادری میان همه زنان و مردان و برابری نقش اجتماعی زنان در گروه بوده و کوبیدن پا بر زمین تهدید متجاوزان و اشاره به زمینی است كه وطن گروه محسوب می‌شود.
هورا و صدای جمعی برای ترساندن دشمن بوده و نشستن در هنگام مراسم به معنی ترغیب دشمن و گروه منفور به تسلیم شدن است. بلند كردن سر به معنی استمداد گرفتن از یزدان پاك است.
هه لپه رکی‌های کُردی را به سه دسته شادی و ستایش، سوگواری و ماتم و جنگ و ستیز و شکار می‌توان تقسیم کرد.
رقص‌های شادی شامل؛ گه ریان، سه پایی، شیخانه، پشت پا، قه‌لا، خانانه، هه لگرتن، گه ران، روینه، راستا، دودستماله، سه پای روینه، فه تاح پاشایی، کرماشانی، شلیره، خان و میری، سه پلی، بوکانی، مریوانی، سقزی، حریره، سه پای سقزی، سه پای حریره، چه پی، له بلان، مهابادی، مکربگی، داغه خان و میری و برخی دیگر
رقص‌های سوگواری عبارت‌اند از چمری و کلاء و...
رقص‌های جنگ و شکار نیز شامل سه‌جار، دوجار، شلایی (شیلان)، زه‌نگی، مقاومت، یاران یاران، خه رمان، قره پیره ژن، سموری، هه وشار، برزی برزی و...
کوتاه‌سخن اینکه اگر میراث ناملموس ما اکنون سهوا یا عمدا مورد بی‌مهری یا انکار و بایکوت برخی مسئولین این حوزه است خود باید با بازنمایی و بازنشر و ثبت و ضبط این میراث از آنها به نحو مطلوبی پاسداری و صیانت نماییم.
نظر شما