رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه پس از حمله موشکی 10 اکتبر که منجر به کشته شدن دو پلیس ترکیه در شمال غربی سوریه شد، اظهار داشت که آنکارا «هیچ تحملی ندارد» و «مصمم است تهدیدات علیه خود در سوریه را از بین ببرد». آیا عملیات نظامی جدید ترکیه علیه حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک)- گروه شبه‌نظامی که از سوی ترکیه و ایالات متحده که در فهرست سازمان‌های تروریستی قرار گرفته- و شاخه سوریه آن یعنی یگان‌های مدافع خلق کرد یا (YPG) تحت حمایت آمریکا، قریب‌الوقوع است؟

ترس از تأثیر جدایی طلبی کردهای سوریه و سرایت آن به ترکیه، پیش از این باعث اجرای سه عملیات نظامی ترکیه در سوریه شده است. ارتش ترکیه در سال 2016عملیات سپر فرات را آغاز کرد؛ عملیاتی که برای ریشه کن کردن داعش از 80 مایلی مرز ترکیه و سوریه و جلوگیری از ایجاد یک کانتون به هم پیوسته توسط YPG در سراسر شمال سوریه صورت گرفت. عملیات شاخه زیتون ترکیه در سوریه در سال 2018 برای کنترل شهر تحت کنترل کردها در عفرین و شمال غرب سوریه و نیز چشمه صلح در سال 2019 علیه YPG در شمال شرق سوریه، فقط به گسترش چالش های آنکارا دامن زده است.

در واقع، ترکیه اکنون در یک تقابل بدون حد و مرز گیر افتاده است. آنکارا از یک طرف مسئول مدیریت و حفاظت از جان میلیون‌ها سوری است و از طرفی دیگر با دولت سوریه و متحدان آن از جمله روسیه در تقابل است. علاوه بر این، سوء استفاده ها و جنایات انجام شده در مناطق تحت کنترل ترکیه باعث شورش گسترده کردها و حملات منظم آنها علیه نیروهای امنیتی و نیابتی ترکیه شده است. حمله 10 اکتبر آخرین مورد از یک سری حملات طولانی مدت بود اما ممکن است انگیزه ای برای ایجاد تغییرات ژئوپلیتیک بیشتر در سوریه باشد.

المانیتور نیز گزارش داد ترکیه در پاسخ به حمله اکتبر، شروع به بسیج کردن متحدان مخالف سوری خود و حتی احضار برخی از رهبران آنها به آنکارا قبل از عملیات علیه نیروهای سوریه دموکراتیک، گروه شبه نظامی تحت حمایت ایالات متحده کرده است. ی.پ.گ نیروی نظامی غالب در نیروهای دموکراتیک سوریه است. بشار اسد، رئیس جمهور سوریه بلافاصله پس از آن شهر تل رفعت تحت کنترل YPG را در شمال استان حلب تقویت کرد تا از حمله احتمالی ترکیه جلوگیری کند؛ همان کاری که نیروهای حکومت بشار اسد در اکتبر 2019 در شمال شرق، برای دفع حمله ترکیه (عملیات چشمه صلح) علیه YPG انجام دادند.

با این حال، بر خلاف سال 2019، که آنکارا و مسکو توافق کردند که ارتش دو کشوربه طور مشترک در یک منطقه امن در امتداد مرز شمالی سوریه گشت زنی کنند، نیروهای این دو اکنون خود را در طرف مقابل نبردی در حال پیشروی در شمال غربی می‌بینند. رویترز نیز در اشاره به وجود این تقابل فزاینده گزارش داد نیروی هوایی روسیه، ارتش عربی سوریه و شبه نظامیان نزدیک به آن تا 26 سپتامبر تعدادی از روستاهای شمال غرب سوریه تحت کنترل ترکیه در نزدیکی شهرهای ادلب و عفرین را با حملات هوایی و آتش توپخانه بمباران کردند. دست کم پنج جنگجوی تحت حمایت ترکیه کشته و ده ها غیرنظامی زخمی شدند. ترکیه سپس نیروهای بیشتری را برای تقویت موقعیت خود و جلوگیری از مهاجرت آوارگان بیشتر که تهدیدی برای ترکیه و اروپا هستند، به کار گرفت.

اگر چه دلایلی وجود دارد که بتوان از یک بحران جلوگیری کرد اما تنش ها همچنان بالاست. با این وجود، کارزار نظامی جدید در سوریه می‌تواند به اردوغان کمک کند تا از مشکلات سیاسی و اقتصادی در داخل کشور- دقیقاً مانند آغاز عملیات سپر فرات یک ماه پس از کودتای ژوئیه 2016 که به اردوغان کمک کرد تا جایگاه داخلی و بین‌المللی را به دست آورد، رهایی یابد. این عملیات به رئیس‌جمهور ترکیه برای کنترل کامل ادلب، عفرین در شمال غربی و شهرهای مختلف در شمال شرق کمک کرد. البته، او ممکن است ترجیح دهد از تشدید بیشتر تنش اجتناب کند.

مظلوم کوبانی، فرمانده کل نیروهای سوریه دموکراتیک همسو با ایالات متحده، مطمئناً فکر می کند که (دلیل انجام نشدن عملیات نظامی جدید ترکیه) این مورد است. کوبانی در اوایل نوامبر به المانیتور گفت: «اردوغان همیشه قبل از مداخله نظامی در اینجا به دنبال کسب حمایت بازیگران بین المللی بوده است. او تهدید کرده و همچنان تهدید می کند. او اصرار دارد که مداخله خواهد کرد و به این اصرار ادامه خواهد داد. با این کار او به دنبال آماده سازی زمینه برای عملیات است. اما وضعیت موجود در شمال شرق سوریه اکنون متفاوت است. به نظر من، اردوغان تا زمانی که ترکیه موافقت روسیه یا آمریکا را جلب نکند، نمی تواند چنین اقدامی را انجام دهد. تا جایی که من اطلاع دارم چنین تاییدیه ای وجود ندارد.»

کوبانی یک امتیاز دارد. مقامات ترکیه در اواسط اکتبر اعلام کردند که آنکارا هرگونه عملیات نظامی را تا زمانی که اردوغان با جو بایدن، رئیس جمهور ایالات متحده در حاشیه اجلاس G-20در 31 اکتبر در شهر رم ملاقات کند، به تعویق خواهد انداخت. اردوغان در حالی وارد این نشست شد که حکم تمدید مداخله نظامی ترکیه در سوریه، از سوی پارلمان را، قبل از شرکت در مباحثات «مثبت» در مورد اخراج ترکیه از برنامه تولید جنگنده‌های رادارگریز F-35، پیشنهاد خرید جت جنگنده F-16V و حقوق بشر با بایدن در جیب خود داشت. اگرچه هر دو رهبر بعداً تشکیل یک «مکانیسم مشترک» برای مدیریت روابط را اعلام کردند، اظهارات رسمی نشان نمی‌دهد که توافقی در مورد سوریه در حال انجام است.

در نتیجه، مشخص نیست که اردوغان تا چه زمانی به هشدار بایدن نسبت به انجام «اقدامات شتاب‌زده» که به روابط آمریکا و ترکیه آسیب می‌زند توجه می کند. رئیس جمهور ترکیه در اول نوامبر، یک روز پس از دیدار دوجانبه اعلام کرد که «بازگشتی از» عملیات فرامرزی مجدد در سوریه وجود ندارد. بنابراین، در حالی که مقامات ترکیه استدلال می کنند که بحران سوریه راه حل نظامی ندارد، اردوغان و مولود چاووش اوغلو، وزیر امور خارجه این کشور تصریح کرده اند که اگر روسیه و ایالات متحده به وعده های سیاسی خود عمل نکنند و «مسئولیت» خود را در قبال خشونت های اخیر نپذیرند، آنکارا مداخله خواهد کرد. به همین ترتیب، ترکیه مرتباً به دنبال کسب حمایت اروپا برای خروج از باتلاق سوریه بوده که خود بخشی از عوامل ایجاد آن بوده است. آنکارا استدلال کرده که غرب به جای انتقاد و تحریم ترکیه به دلیل مداخله اش، باید قدردان اقدامات این کشور باشد زیرا ارتش ترکیه مانع از قتل عام در شمال سوریه شده که می توانست عامل ایجاد بحران های بی ثبات کننده بیشتر در ارتباط با پناهجویان باشد.

بر این اساس، اگر آمریکا و اروپا نتوانند راه حلی برای مشکلات سوریه، به اردوغان پیشنهاد یا اجرا کنند، او در نهایت به روسیه برای راه حل جایگزین روی می آورد یا مجبور می شود به تنهایی پیش برود. همانطور که ابراهیم حمیدی، روزنامه نگار سوری اخیرا ارزیابی کرده است، روسیه گهگاه چشم خود را بر مداخلات ترکیه در سوریه در ازای گرفتن امتیازات ارضی یا سیاسی می بندد و می تواند دوباره این کار را انجام دهد. آیا مسکو به عملیات جدید اردوغان در ازای «آزادسازی» ادلب از دست تروریست ها یا بازپس گیری کنترل بزرگراه محوری M4 چراغ سبز نشان خواهد داد؟ اگر ایالات متحده می‌خواهد ترکیه را نزدیک خود نگه دارد یا نگذارد آنکارا بیشتر از این در محور نفوذ روسیه قرار گیرد و تلاش کند ترکیه را در همین وضعیت در سوریه نگاه دارد، باید نگرانی های آنکارا را کاهش دهد و نگذارد ترکیه در واکنش به اتفاقاتی که خارج از کنترلش روی می دهد، رها شود و اوضاع از این که هست بدتر شود.

منبع: مجله نشنال اینسترست آمریکا

خبرگزاری کردپرس- سرویس جهان