در پی ورود ارتش ترکیه به مرکز عفرین و کنترل کامل این کانتون کُردنشین شمال سوریه تمام نگاه ها، این روزها به شمال عراق دوخته شده است. بر اساس اطلاعات بدست آمده، ارتش ترکیه در حال آماده سازی برای انجام یک عملیات مشابه شاخه زیتون عفرین در شمال عراق بوده و بر اساس سخنانی که اردوغان در تاریخ 21 مارس 2018 (1 فروردین 1397) در کاخ ریاست جمهوری داشته نیروهای ارتش ترکیه علناً عملیات خود را در مناطق شمالی عراق علیه مواضع پ.ک.ک آغاز کرده اند. ولی با توجه به اظهارات مقامات ترکی در خصوص عملیات احتمالی ارتش ترکیه در اقلیم کردستان بیش از هر منطقه دیگری منطقه شنگال هدف دولتمردان ترکیه بوده و حتی در اظهاراتشان به شنگال بیش از قندیل تاکید شده است. از همین رو تلاش خواهیم کرد تا به واکاوی عملیات احتمالی ارتش ترکیه در شنگال بپردازیم.

مقدمه

شنگال که به عنوان دومین مرکز بزرگ استان نینوا در عراق به حساب می آید در سال 2013 دارای 400 هزار نفر جمعیت بوده است که در پی تحولات بسیار غم انگیز در 5 سال اخیر در این منطقه اکنون جمعیت آن به 90 هزار کاهش پیدا کرده است. این شهر مهم در حال حاضر از سوی یگان های مدافع شنگال (YBŞ) شاخه PKK در عراق و نیروهای پیشمرگه کرد، نیروهای رسمی اقلیم کردستان عراق کنترل می شود. بافت جمعیتی این شهر را اکثریت ایزدی های کرد به خود اختصاص می دهند که در کنار آنان عرب ها و سوریانی ها نیز از اقلیت های جمعیتی شنگال به حساب می آیند. گروه تروریستی دولت اسلامی عراق و شام (داعش) در آگوست 2014 این شهر را اشغال کرده و نزدیک به 2 هزار ایزدی کرد را به قتل رساند. ایزدی ها بعد از آن به صورت های دسته جمعی مجبور به مهاجرت از شهر خود شده و 5 ماه بعد از اشغال شنگال توسط داعش، نیروهای PKK عملیات آزادسازی این شهر را آغاز کردند که 1 سال بعد در 13 دسامبر 2015 با حمایت نیروهای ائتلاف بین المللی علیه داعش شنگال از کنترل نیروهای داعشی آزاد شد.

موقعیت جغرافیایی و اهمیت استراتژیک شنگال

شنگال در شمال عراق اهمیت ژئوپلیتیک بسیار زیادی دارد. کوه های شنگال در امتداد مرزهای سوریه – عراق کشیده شده اند و یک منطقه استراتژیک به شمار مي آيند. شنگال یک باقی مانده پیشاتاریخی به حساب می آید که با توجه به موقعیت جغرافیایی این منطقه هنگام سیل به عنوان یک پناهگاه مورد استفاده قرار می گرفت. نیاز آبی بخش شمال عراق را کوه شنگال تامین می کند. در میان رودهای دجله و فرات به عنوان یک فلات منحصر به فردی به حساب آمده و یک موقعیت بسیار مناسب برای گروه های شبه نظامی جهت استفاده از پناهگاه و مواضع نظامی مختلف به حساب می آید. مرتفع ترین نقطه کوه شنگال به 1 هزار و 356 متر می رسد. شنگال در 100 کیلومتری مرزهای ترکیه واقع شده و از استان شرناخ ترکیه 130 کیلومتر فاصله دارد. شنگال که به آن سنجار نیز گفته می شود در 130 کیلومتری غرب موصل، 55 کیلومتری جنوب غرب تلعفر یک موقعیت ممتاز ژئوپلیتیک را دارا است که در زمینه های امنيتي و تجاری برای 3 کشور ترکیه – سوریه – عراق اهمیت فوق العاده ای دارد. برای اهمیت استراتژیک شنگال گفتن این حرف کافی است که تمام جنگ های صورت گرفته در طول تاریخ برای کنترل موصل از شنگال آغاز شده است و برای کنترل موصل کنترل شنگال ضروری می باشد.

در شرق شنگال تلعفر وجود دارد که اهمیت تلعفر و ترکمن های آن منطقه برای ترکیه بُعد استراتژیکی شنگال برای کشور ترکیه را بیش از پیش می کند. هرچند در طول جنگ داعش در تلعفر تعداد ترکمن های این منطقه با کاهش روبه رو شده است ولی باز هم تلعفر را می توان یک شهر ترکمن نشین به حساب آورد و این برای ترکیه به خصوص با توجه به سیاست های کنونی حکومت ترکیه بسیار مهم به حساب می آید. از همین رو مسئله تلعفر و اهمیتي که این منطقه برای ترکیه دارد اهمیت استراتژیکی شنگال را برای ترکیه بیشتر می کند.

از طرف دیگر یکی از مهمترین نقاط حمایت های لجستیک صورت گرفته از نیروهای مدافع خلق کرد YPG در سوریه از طریق شنگال و مرز فیشخابور صورت می گیرد که در صورت کنترل شنگال توسط ارتش ترکیه، حمایت لجستیکی از نظامیان کرد سوریه نیز در ابعاد بسیار گسترده ای می تواند از سوی ترکیه مهار شود. از مرز فیشخابور همواره حمایت های لجستیکی، مهماتی، دارویی و غذایی و از منطقه شنگال و قندیل به شمال سوریه اعزام می شود که این مسئله باعث تقویت جبهه نظامیان کرد سوریه در برابر ارتش ترکیه نیز می شود که مهار این حمایت ها یکی دیگر از ابعاد اهمیت استراتژیکی شنگال برای ترکیه به حساب می آید.

عملیات احتمالی ارتش ترکیه در شنگال

فعالیت های PKK در چند سال اخیر در شنگال همواره مورد توجه دولت ترکیه و سیاستمداران و سرویس های اطلاعاتی ترکیه بوده و همواره از گزارش ها و مستنداتی صحبت کرده اند که شنگال در حال تبدیل شدن به مقر شماره 1 نیروهای PKK است. از همین رو، ترکیه در سال جدید میلادی همزمان با آغاز عملیات ها در عفرین رایزنی های مختلف را با دولت مرکزی عراق در خصوص پاکسازی شنگال از نیروهای PKK آغاز کرده و همواره عراق را تهدید کرده است که در صورت عدم انجام عملیات در شنگال به تنهايی وارد عملیات در این منطقه خواهند شد. عملیاتی که از 19 مارس 2018 شدت گرفته و امروز 21 مارس 2018 بعد از اظهارات اردوغان در آنکارا، رئیس ستاد فرماندهی نیروهای مسلح ترکیه با سفر به استان حکاری و دیدار از پایگاه مرکزی 34. ارتش ترکیه در شمدینلی، به همراه هیئت بلند پایه نظامی به شمال عراق سفر کرده است. دیدار ژنرال هولوسی آکار از پایگاه نظامی ترکیه در شمال عراق احتمال آغاز یک عملیات دیگر برون مرزی توسط ارتش ترکیه این بار در شمال عراق را قوت بخشیده است.

در صورت انجام یک عملیات زمینی ارتش ترکیه در شنگال علاوه بر کمپ نظامی ارتش ترکیه در شمال عراق مرکز عملیات استان شرناخ خواهد بود. شرناخ که نزدیک ترین استان ترکیه به شنگال به حساب می آید 130 کیلومتر با شنگال فاصله دارد که در صورت آغاز عملیات زمینی ارتش ترکیه مراکز سیلوپی و جزیره به عنوان گذرگاه های مهم ارتش به حساب آمده و فیشخابور یک نقطه استراتژیک به حساب خواهد آمد.

در کنار تمام این ها ارتش ترکیه سالیان طولانی است که کمپ های نظامی متعددی در شمال عراق به وجود آورده است، هرچند تعداد نیروهای نظامی ارتش ترکیه در خاک شمال عراق همواره مورد بحث های ضد و نقیض بوده ولی بر اساس اطلاعات مختلف ترکیه نزدیک به 30 هزار نیروی نظامی در شمال عراق دارد.

مراد چلیک، روزنامه نگار روزنامه وطن ترکیه در 16 دسامبر 2015 مقاله ای در این روزنامه منتشر کرده و در آن مقاله عنوان کرده بود: "نیروهای ارتش ترکیه از سال 1994 در شمال عراق حضور داشته و تیم های نظامی حتی در اربیل، سلیمانیه، زاخو، دهوک، عامودی، بعشیقه و ... دارد. نیروهای موسوم به تیم های ارتباط ترک (TİT) اکثریت از نیروهای ویژه ارتش ترکیه تشکیل شده و در طول این سال ها فعالیت های مختلفی در شمال عراق داشته اند".

این حضور نظامی گسترده ارتش ترکیه در اقلیم کردستان یکی دیگر از فاکتورهای ارتش ترکیه در حمله احتمالی به شنگال خواهد بود.

خبرگزاری کردپرس/ سرویس ترکیه/ محمد شریفی کرجان

کد خبرنگار: 30102