صلاح الدین دمیرتاش در فوریۀ سال 2010، هنگامی که برادر بزرگ ترش نورالدین رئیس مشترک تازه انتخاب شدۀ حزب صلح و دموکراسی به خاطر فرار از خدمت زیر پرچم محکوم شد، به شکلی تقریباً غیر منتظره به ریاست مشترک این حزب رسید. حزب صلح و دموکراسی حزبی طرفدار کردها و سلف حزب دموکراتیک خلق ها (HDP) بود.

اگر چه صلاح الدین دمیرتاش گزینۀ دوم این منصب بود، اما سبک گیرا و استفادۀ روان و صحیح او از زبان به سرعت توجه رأی دهندگان کرد و غیرکرد را به خود جلب کرد. در سال 2014 وقتی به عنوان نامزد حزب تازه تأسیس HDP در انتخابات ریاست جمهوری نزدیک به 10 درصد آرا را کسب کرد، در عرصۀ عمومی به عنوان یک چهرۀ کاریزماتیک که توان گرد هم آوردن همۀ بخش های دموکراسی طلب جامعه را صرف نظر از پیشینۀ قومی یا مذهبی آنها دارد، مطرح شد.

اما او در دوران کمپین های انتخابات پارلمانی ژوئن 2015 خود را واقعاً نشان داد، وقتی HDP توانست 13 درصد آرای ملی را کسب کند و مانع از آن شود که حزب عدالت و توسعه (AKP)، حزب رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه، دولت اکثریت تشکیل دهد. دمیرتاش در دوران کمپین ها در سراسر ترکیه برای جمعیت های مشتاق زیادی سخن گفت و یک گفتمان سیاسی دموکراتیک رادیکال، چپ گرا و طرفدار طبقۀ کارگر ایجاد کرد که به شدت با گفتمان یکنواخت و بی شوق اردوغان و دیگر نامزدها در تقابل بود.

دمیرتاش ترکیه ای را به تصویر کشید که در راه است، ترکیه ای که باید تکلیف خود را با صفحات شرم آور گذشته اش روشن کند، ترکیه ای که مملو از مساوات است، ترکیه ای که می تواند به جای سرکوب، تنوع داخلی خود را گرامی بدارد، و ترکیه ای که یک تودۀ ناهمگن مواج و رقصان است نه یک تکه سنگ یکپارچه و سرد.

همان گونه که عرفان آکتان زمانی در یک پرترۀ سیاسی تأمل بر انگیز گفت، ظهور دمیرتاش به عنوان یک چهرۀ سیاسی دارای اعتماد به نفس و قدرت اقناع بالا، تنها در پس زمینۀ سه دهه مبارزۀ جنبش سیاسی کردها برای قانونی ماندن علی رغم تلاش حکومت ترکیه برای سرکوب آن و جدا کردن آن از حوزۀ عمومی، چه با ممنوع کردن حزبی پس از حزب دیگر و زندانی کردن نسلی پس از نسل دیگر از سیاستمداران کرد، قابل درک و توجیه است.

تاریخ، آن گونه که مارکسیست ها به ما یادآوری می کنند، از نبرد سازمان یافتۀ طبقه ها و توده ها تشکیل شده است. شناساندن موفق گروه ها با رهبران کاریزماتیک از ملزومات دست یابی به انسجام سیاسی و کسب انگیزه برای راه اندازی یک حرکت سیاسی است. دمیرتاش با کاریزمای منحصر به فرد خود و تواناییش برای هدایت اصول برابری جنسیتی HDP ثابت کرد که بدیل و مخالفی جدی برای الگوی مردسالار – بنگاهی – استبدادی پیشنهادی اردوغان است.

تعارض میان این دو چهرۀ سیاسی مخالف از علائم شکاف عمیق تری است که می تواند بحران جاری در جمهوری ترکیه را توضیح دهد.

دستگیری و زندانی شدن عبدالله اوجالان رهبر حزب کارگران کردستان (PKK) در سال 1999 دگرگونی ایدئولوژیک در جریان در جنبش کردها را تسهیل کرد. این جنبش از ریشه های استالینیستی خود فاصله گرفت و با الهام از نوشته های مرای بوکچین نظریه پرداز اجتماعی، به سوی برابری جنسیتی و کنفدرالیسم دموکراتیک اکولوژیک متمایل شد. این امر شاخۀ قانونی جنبش کردها را قادر ساخت یک برنامۀ دموکراتیک رادیکال فراهم کند و پروسۀ صلح و دو سال آتش بس میان حکومت ترکیه و PKK را، که در سال 2015 پایان یافت، ممکن کرد.

دمیرتاش به نماد این چرخش دموکراتیک در جنبش کردها تبدیل شد و به عنوان پیش قراول ترکیۀ آینده، از سوی بخش های دموکراسی طلب جامعه، صرف نظر از پیشینۀ قومی و مذهبی آنها، مورد استقبال قرار گرفت. اما اردوغان، برعکس، از منصب شهرداری استانبول در دهۀ 1990 آغاز کرد و نمایندۀ اسلام سیاسی اقتدارگرا شد.

دمیرتاش در نوامبر سال 2016 دستگیر شد و از آن زمان تا کنون در زندان است و احتمالاً به خاطر رشته ای از اتهامات مربوط به تروریسم، با محکومیت حبس بیش از 100 سال مواجه خواهد شد. دادگاه حقوق بشر اروپا یک هفته پیش در حکمی اعلام کرد که دمیرتاش باید فوراً آزاد شود، زیرا ادامۀ بازداشت وی ناقض حقوق وی است. اما اردوغان اعلام کرد ترکیه ملزم به اجرای این حکم نیست.

امروز، در زمانی که ترکیه با بحران سیاسی و اقتصادی رو به رو است، اردوغان همچنان حکومت می کند و به ایجاد رژیم مورد نظر خود ادامه می دهد. اردوغان وانمود می کند که در مقابل آنچه خود تهدید وجودی خود مختاری خواهی کردها می نامد، از جمهوری کهن ترکیه دفاع می کند. رژیم جدید ترکیه با نگاه داشتن دمیرتاش در زندان، شاخۀ قانونی جنبش کردها را مجرمانه جلوه می دهد، آن را از صحنۀ سیاسی خارج می کند و به دشمن کشور تبدیل می کند. این تنها راهی است که رژیم اقتدار گرا و ملی گرای جدید می تواند امکان تبدیل شدن ترکیه به یک کشور عمیقاً برابری خواه و دموکراتیک را منتفی کند. استعداد دمیرتاش برای نشان دادن نادرستی تهدید تخیلی تجزیۀ ترکیه، او را به تهدیدی برای تداوم قدرت و حکومت اردوغان تبدیل کرده است.

* یحیی مادرا مدرس اقتصاد در دانشگاه درو، واقع در نیوجرسی ایالات متحده است. وی بیشتر در زمینۀ اقتصاد سیاسی و تاریخ اقتصاد فعالیت می کند.

منبع: پایگاه خبری - تحلیلی احوال

ترجمه: خبرگزاری کردپرس / سرویس ترکیه

بیشتر بخوانید:

چرا ارمنی های سوریه از ترکیه روی گردانند / سیبل هورتاس

12 سال 13 گلوله: داستان کشته شدن یک کودک کرد در ترکیه

اردوغان در مقابل آتاترک: نبرد اسطوره ها / یاووز بایدار

چرا HDP محبوبیت خود را از دست داد؟/ مهمت دمیر

ترکیه باید اتحاد قوی آمریکا – YPG را بپذیرد / یاشار یاکیش

پزشکان کرد در ترکیه جایی ندارند / فاروق بالکچی

راه دشوار روزنامه نگاران کرد در ترکیه / شرزان امید

کردهای سوریه برای حملۀ احتمالی ترکیه آماده می شوند / سیمون اسپیکمن کوردال

تصمیم آمریکا دربارۀ سران PKK ترکیه را خام نمی کند / برهان الدین دوران

صالح مسلم: تا مسألۀ کردها حل نشود، صلح و ثبات در خاورمیانه به دست نمی آید