رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه، همان طور که همه می دانند و تأیید می کنند، در انجام دادن چندین فعالیت سیاسی به طور همزمان مهارت بالایی دارد. او می تواند به صورت مؤثر در چندین جبهۀ مختلف به طور همزمان کار کند. رویکرد به غایت عمل گرایانۀ وی در رویارویی با چالش ها و غریزۀ بقا همواره به کمک او می آیند. اگر بتوان شانس را نیز یک فاکتور به حساب آورد، او از کمک شانس نیز برخوردار است.
در حالی که جهان به تماشای توپ های تردستی اردوغان در موضوع خاشقچی نشسته بود، یک تحول اساسی به اندازه ای که شایسته بود در کانون توجه قرار نگرفت. در نمایش بی سابقۀ کشته شدن جمال خاشقچی روزنامه نگار سعودی در کنسول گری عربستان سعودی در استانبول، یک عنصر داخلی نیز به چالش های فراروی اردوغان افزوده شده است. این عنصر داخلی حفظ قدرت وی را در دراز مدت تهدید می کند، چرا که در ماه مارس پیش رو انتخابات محلی برگزار خواهد شد.
روزی که اردوغان وعدۀ «حقایق عریان» را دربارۀ مرگ خاشقچی داد، دولت باغچلی متحد سیاسی وی تلاش کرد با پرتاب یک نارنجک سیاسی توجه ها را به خود جلب کند.
رهبر حزب ملی گرای افراطی حرکت ملی (MHP) در پارلمان پیش از اردوغان به صحنه آمد و نطق خود را ایراد کرد. باغچلی اعلام کرد به تلاش ها برای تعیین نامزدهای شهرداری ها مطابق با شرایط ائتلاف جمهور، که در انتخابات ملی ژوئن گذشته میان MHP و حزب عدالت و توسعه (AKP) شکل گرفت، پایان می دهد. این دو حزب یک بلوک تاریخی اسلام گرا – ملی گرا با 340 عضو از 600 کرسی پارلمان ترکیه تشکیل دادند.
این ائتلاف بود که به همۀ نیروهای ضد احزاب سکولار اعتماد به نفس داد با حزب جمهوری خلق (CHP) و بیش از همه با حزب دموکراتیک خلق ها (HDP) بجنگند. HDP توانست در آن انتخابات 65 کرسی به دست بیاورد، که با توجه به سطح فشار و سرکوبی که با آن مواجه بود، تعداد کمی نیست.
جای شگفتی نیست که از پیام باغچلی مبنی بر این که «به تنهایی وارد انتخابات محلی می شویم»، بوی خون به مشام اپوزیسون ترکیه می رسد. اپوزیسیون بلافاصله پس از اعلام پایان ائتلاف AKP – MHP سخن گفتن از پیروزی را آغاز کرد.
پیامد اظهارات باغچلی قابل توجه بود. جنگ لفظی میان AKP و MHP در گرفت. آنها یکدیگر را تهدید کردند و حتی به هم توهین کردند. چه اتفاقی دارد می افتد؟
باغچلی مانند هیچ سیاستمدار دیگری نیست. منابعی که زمانی را در کنار حلقه های نزدیک به وی گذرانده اند می گویند همیشه یک «دلیل عمیق» در پس اقدامات وی هست. «دلیل عمیق» را رمزگشایی کنید تا مشخص شود باغچلی به شیوه ای که بوروکراسی فکر می کند، دست به اقدام می زند.
از این رو، احتمالاً وی دریافته است که اردوغان ضعیف شده است، البته نه از لحاظ تعداد رأی دهندگان، بلکه از نظر کسانی که ارگان های دولتی و اجرایی را در دست گرفته اند. علاوه بر این، بهمن اقتصادی کم سرعتی که در راه است به AKP و کادرهایش آسیب خواهد زد و چنین به نظر می رسد که باغچلی اسنادی دارد مبنی بر این که ناسیونالیسم ترکی در حال گسترش است.
اخراج گستردۀ گولنیست ها و سکولارهای متمایل به چپ از ساختار بوروکراسی، ارتش و نظام قضایی پس از کودتای نافرجام سال 2016، ناگزیر به ارتقا و استیلای ملی گرایان متعصب منجر شد. جایگزینی های به عمل آمده کسانی را تقویت کرد که از باغچلی و حزبش حمایت می کنند.
اگر چنین باشد بدون شک اردوغان به دردسر افتاده است و چون آدم دور اندیشی است، این را به وضوح می بیند. از همین رو، از زمان اعلام نظر باغچلی با احتیاط گام برداشته و تلاش کرده است تأکید کند که اگر چه ممکن است ائتلاف جمهور در انتخابات محلی زیر سؤال باشد، ام بلوک ملی این ائتلاف برقرار خواهد بود. به عبارت دیگر، پیام رئیس جمهور ترکیه این است که تا ماه مارس فرصت دارد با توپ های بیشتری تردستی کند و دوباره برنده باشد.
اما این استدلال نقاط قوت و ضعف دارد. اردوغان در تصور خودAKP را بازسازی کرده و آن را به ماشینی تبدیل کرده است که همواره وی را به تنهایی در قدرت نگاه دارد. از نظرسنجی ها نیز پیدا است که اردوغان از حزبش محبوب تر است. او رسانه ها، نظام قضایی، ارتش و از همه مهم ترتوده ها را کنترل می کند. او هوادارنش را مسخ کرده است.
با وجود این، یک ناسیونالیسم ترکی شدید، تهاجمی، توسعه طلبانه و الحاق جویانه در حال گسترش است. این به نفع اردوغان نیست و نکتۀ طنز این است که او خود دروازه را به روی ناسیونالیست ها گشوده است.
جامعۀ ترکیه که میان دو ایدئولوژی سرکوب گر گیر افتاده است، دارد از اسلام گرایی فاصله گرفته و به سوی پان ترکیسم پیش می رود. در بهرتین حالت اردوغان باید خود را تا حدی با برنامۀ ملی گرایان افراطی وفق دهد و در این صورت انتخابات محلی نیز گامی دیگر در راستای تحکیم هر چه بیشتر قدرت هم نهاد ترکی – اسلامی خواهد بود.
* یاووز بایدار روزنامه نگار، تحلیل گر، بلاگر و بنیان گذار P24، پلتفورم رسانه های مستقل است. وی دربارۀ سیاست داخلی و خارجی ترکیه برای نیویورک تایمز، گاردین، ال پایس، عرب ویکلی و... می نویسد. وی در سال 2014 به خاطر مبارزه با سانسور و دفاع از ارزش های حرفه ای روزنامه نگاری در ترکیه برندۀ جایزۀ ویژۀ مطبوعات اروپا شد.
منبع: عرب ویکلی
ترجمه: خبرگزاری کردپرس – سرویس ترکیه
بیشتر بخوانید:
انحطاط حکومت فعلی ترکیه از منظر اندیشه های ابن خلدون / علی آغجاکولو
نشست چهار جانبۀ استانبول: فرصتی برای صلح در سوریه؟ / سرکان دمیرتاش
رضایتمندی ستم دیدگان: جامعه شناسی مقلوب / گوکهان باجیک
همگن سازی نهایی در ترکیه / چنگیز آکتار
پایان تکثر فرهنگی در مناطق کردنشین ترکیه / نورجان بایسل
مصاحبۀ ریجن با سخنگوی YPG: 900 عضو داعش از 44 کشور جهان در اسارت YPG هستند
روابط ترکیه – اقلیم کردستان یک سال پس از همه پرسی استقلال / پل ایدون
تلاش اردوغان برای حل معمای خاشقچی دغدغۀ آزادی رسانه ها نیست / گوکجان آیدوغان
برانسون، خاشقچی، ایران: فرصت ها و چالش های روابط ترکیه - آمریکا / ادوارد جی. استافورد
نظر شما