هفتۀ گذشته مقامات ارشد مجلس دموکراتیک سوریه و شاخۀ نظامی آن، ارتش دموکراتیک سوریه، برای مذاکره با مقامات حکومت سوریه به دمشق سفر کردند.

این دیدار چند ماه پس از آن انجام شد که ایالات متحده اعلام کرد قصد دارد از سوریه خارج شود؛ تصمیمی که می تواند ارتش دموکراتیک را در مقابل دشمنانش بدون پشتیبان بگذارد. به نظر می رسد مجلس دموکراتیک سوریه که هنوز قدرت چانه زنی دارد برای پیشگیری از چنین نتیجه ای و تضمین دستاوردهایش در عرصۀ میدانی، برای رسیدن به توافق با حکومت سوریه عجله دارد.

اما این مذاکرات بر چه چیزی متمرکز خواهد بود، و آیا توافقی حاصل خواهد شد؟

کردهای سوریه تا پیش از بحران سال ها مورد آزار و اذیت حکومت قرار داشتند و حقوق فرهنگی و سیاسی آنها در قانون اساسی به رسمیت شناخته نمی شد. اما تمرکز حکومت سوریه بر مبارزه با گروه های معارض سنی پس از سال 2011 به حزب اتحاد دموکراتیک (PYD) و شاخۀ نظامی آن (YPG)، این فرصت را داد که در مناطق عمدتاً کردنشین نوعی خود مختاری تأسیس کنند.

YPG در سال 2015 با حمایت ایالات متحده توانست ائتلافی چند قومیتی برای مبارزه با دولت اسلامی عراق و شام (داعش) در سوریه ایجاد کند و به مناطقی فراتر از محدودۀ خود، مانند رقه و دیرالزور نیز گسترش یابد. دستاوردهای سریع ارتش دموکراتیک در مقابل داعش، این گروه را بر آن داشت تا یک تشکل سیاسی فراگیر (یعنی مجلس دموکراتیک سوریه) ایجاد و بر مبنای ایدئولوژی چپ گرای ستون اصلی خود، PYD، در مناطق تحت کنترل خود یک نظام فدرال تأسیس کند.

اگر چه ارتش دموکراتیک بیش از یک چهارم خاک سوریه را در کنترل خود دارد، اما توانسته است از برخورد با حکومت سوریه، جز چند درگیری جزئی و نادر، جلوگیری کند. حتی گاهی دو طرف برای مبارزه با دشمنان مشترکشان، گروه های شورشی، همکاری تنگاتنگی داشته اند.

علی رغم اهمیت این دیدار هیأت کردها از دمشق، اما این نخستین مذاکرۀ میان دو طرف نبوده است. مجلس دموکراتیک از طریق وابسته هایش در مسائل مربوط به مدیریت های محلی در استان حسکه، که هر دو طرف در کنار هم حضور دارند، با حکومت همکاری منظمی داشته است.

بر اساس برخی گزارش ها دو طرف در حسکه به توافقی دست یافته اند، که به واسطۀ آن حکومت تکنولوژی و نیروی متخصص برای افزایش تولید نفت از چاه های تحت کنترل ارتش دموکراتیک فراهم کند و در مقابل در درآمدهای حاصل از آن شریک شود. به همین ترتیب، مذاکره دربارۀ سد طبقه نیز به این نتیجه رسید که کارمندان دولتی تأسیسات سد را اداره کنند و در مقابل بخشی از برق تولید شده به مناطق تحت کنترل حکومت در استان حسکه اختصاص یابد.

مقامات کرد اعلام کرده اند برای ورود به مذاکرات با دمشق بدون هیچ پیش شرطی آمادگی دارند. علاوه بر این، مجلس دموکراتیک پلاتفورمی ایجاد کرده است تحت عنوان مدیریت خودمختار دموکراتیک، که نمایندگی مناطق تحت کنترل خود را در مذاکرات با حکومت دمشق بر عهده دارد.

دستور کار این مذاکرات آشکار نشده است، اما مقامات کرد گفته اند این مذاکرات مهم تر و گسترده تر از مذاکرات قبلی خواهند بود. ریاض درار رئیس مشترک مجلس دموکراتیک در مصاحبه با رویترز گفت هیچ برنامۀ از پیش تعیین شده ای وجود ندارد اما احتمالاً مذاکرات شامل مسألۀ فراهم کردن خدمات عمومی و همچنین مسائل سیاسی و امنیتی خواهد بود. انتظار می رود مجلس دموکراتیک بر خواست خود برای تأسیس خودمختاری یا ساختاری غیر تمرکزگرا تأکید کند تا کنترل و اقتدار خود را بر مناطقی از شمال سوریه حفظ کند.

از جانب حکومت سوریه نیز انتظار می رود برای توافقی تلاش کند که اجازه دهد بدون دادن امتیازی چشمگیر اقتدار خود را بر آن مناطق احیا کند. علاوه بر این، احتمالاً حکومت تلاش خواهد کرد برای ادغام ارتش دموکراتیک سوریه و دیگر نیروهای امنیتی وابسته به آن در ارتش منظم سوریه مذاکره کند.

شکاف عظیم موجود میان آنچه دو طرف برای حصول به آن تلاش می کنند، این تصور را که توافقی واقعی میان آنها حاصل شود، دشوار می کند.

به نظر می رسد حکومت سوریه که به واسطۀ دستاوردهای نظامی اخیر خود اعتماد به نفس بیشتری گرفته است، بیش از پیش مصمم است از ایجاد مراکز اقتدار موازی در این کشور ممانعت کند. این قصد حکومت در اظهارات اخیر بشار اسد [رئیس جمهور سوریه] آشکارا نشان داده شد؛ وی مدیریت های محلی تحت کنترل کردها را «ساختارهای موقتی» خواند.

جزئیات بیشتر دربارۀ آنچه حکومت می خواهد پیشنهاد کند، در مصاحبۀ اخیر عمر اوسی نمایندۀ کرد پارلمان سوریه قابل دریافت است. اوسی گفت گفتگوها بر محدود کردن جاه طلبی های کردها به عرصۀ فرهنگی متمرکز خواهد بود، همراه با باز گرداندن کنترل حکومت مرکزی بر مناطقی که اینک در کنترل آنها هستند. به عبارت دیگر، حکومت می خواهد مجلس دموکراتیک بازگشت ارتش و نهادهای دولتی را مناطق شرق رودخانۀ فرات تسهیل کند و در مقابل جامعۀ کردها و حقوق فرهنگی آنها در قانون اساسی به رسمیت شناخته شود.

چنین توافقی که حداقل خواسته های مجلس دموکراتیک را برآورده نمی کند، به احتمال خیلی زیاد با مخالفت هایی روبرو خواهد شد. صالح مسلم رئیس مشترک پیشین PYD و از اعضای مجلس دموکراتیک پیش بینی کرده است که حکومت قصد دارد مذاکرات در جریان را به نحوی پیش ببرد که توافقی مبنی بر تسلیم را بر کردها تحمیل کند، مانند توافقی که با گروه های معارض دیگر حاصل شد. مسلم افزود مجلس دموکراتیک، بر خلاف دیگر گروه های معارض که به قبول توافق وادار شدند، تا انتها به مقابله با چنین توافقی ادامه خواهد داد.

برای کمک به کوچک تر کردن شکافی که پیش از این به آن اشاره شد، گفته می شود گفتگو ها به مراحلی تقسیم خواهند شد. مرحلۀ نخست گفتگو دربارۀ احیای خدمات دولتی (برق، ثبت احوال، بهداشت و غیره) در مناطق تحت کنترل مجلس دموکراتیک خواهد بود. مرحلۀ دوم گفتگو دربارۀ دو دروازۀ مرزی با عراق است که اینک توسط ارتش دموکراتیک کنترل می شوند. مراحل بعدی نیز بر اساس موفقیت در مراحل قبلی شکل خواهند گرفت و مشتمل بر گفتگو دربارۀ مسائل عمده تری خواهند بود که نیاز به زمان و تلاش بیشتری دارند.

به جای آن که این مذاکرات را به صورت یک موفقیت بزرگ بالقوه نشان دهیم، واقع بینانه تر آن است که آنها را تلاش دو طرف برای سنجش موقعیت بدانیم. این مذاکرات تنها در شرایطی به توافق می انجامد که به یکی از طرف ها، به احتمال زیاد مجلس دموکراتیک، فشار کافی وارد شود تا نسخۀ متعادل تری از توافقی را که اینک مورد مذاکره است، بپذیرد.

* حاید حاید تحلیل گر سوری و پژوهشگر مرکز بین المللی مطالعات افراط گرایی و خشونت سیاسی، چتم هاوس و شورای آتلانتیک است. وی دربارۀ سیاست های امنیتی، حل تعارض و جنبش های کردی و اسلامی تحقیق می کند.

منبع: میدل ایست آی

ترجمه: خبرگزاری کردپرس – سرویس سوریه

بیشتر بخوانید:

ترکیه قصد ندارد از شمال سوریه خارج شود / ریجن

اعراب در اسرائیل، کردها در ترکیه / بیستون عباسی

تاج گذاری سلطان در سایۀ تلاش برای نسل کشی کردها / مارسل کارتیر