به گزارش کردپرس، شاید اگر برای اولین بار "سفر به مرکز زمین" بشنوید، تعجب کنید. در این جستار سعی شدە کە غار آبی سهولان به رمان سفر به مرکز زمین اثر نویسنده فرانسوی ژول ورن گره زدە شود.

ژول ورن (۱۹۰۵-۱۸۲۸) نویسنده و آینده‌نگر فرانسوی، که کتابهای زیادی با مضمون علمی-تخیلی نوشت. او هنگامی از سفر به هوا و فضا و زیر دریا در داستان‌های خود سخن گفت که هنوز بشر نتوانسته بود وسایل و امکانات چنین سفرهایی را فراهم کند.

براساس گزارش سازمان یونسکو، آثار «ژول ورن» پس از «آگاتا کریستی» و پیش از «ویلیام شکسپیر»، بیشترین میزان ترجمه را در جهان دارد. سفر به مرکز زمین یکی از شاهکاری های ژول ورن می باشد. امکان دارد که فرصت نکرده باشید تا این رمان را مطالعه کنید ولی به احتمال زیاد فیلم یا انیمیشن آن را دیده اید. در اینجا لازم است کە جهت یادآوری خلاصه از رمان سفر به مرکز زمین آورده شود.

پرفسور "لیدن براک" فرد ماجراجوی بود که در کتابی قدیمی به صورت اتفاقی متوجه کاغذی می شود روی این کاغذ جمله ای رمز گونه نوشته شده است. آکسل برادرزاده پروفسور به صورت اتفاقی رمز را کشف می‌کند و متوجه می شود که در گذشته ای بسیار دور دانشمندی ایسلندی توانسته از دهانه ی آتشفشانی وارد زمین شود وخود را به مرکز زمین برساند . پرفسور لیدن براک به همراه برادرزادش به ایسلند سفر می‌کند. در این سفر مردی ایسلندی به نام هانس نیز به عنوان راهنما انتخاب می‌شود و ماجراهای متعددی مانند حمله حیوانات ماقبل تاریخ و با خطرهای طبیعی مواجه می‌شوند تا اینکه در نهایت در جنوب ایتالیا در استرومبولی دوباره به سطح زمین بازمی‌گردند.

هدف اصلی از نوشتن این جستار معرفی غار آبی سهولان است. در ادامه غار را معرفی و آن را با تخیلات نویسنده فرانسوی و مجموعه رمان‌های سفرهای شگفت انگیز نویسنده فرانسوی مقایسه خواهد شد.

غار آبی سهولان در فاصله ۴٢ کیلومتری شهر مهاباد و با بوکان ٢۵ کیلومتر فاصله دارد. طول مسیر تهران تا سهولان ٧٢٣ کیلومتر است.این روستا آب و هوای ییلاقی دارد. سهولان در بهار و تابستان طبیعت بسیار زیبایی دارد، ارتفاعات پیرامون روستا منشأ جوشش چشمه سارانی است که در فصل‌های بهار و تابستان به تفرجگاه‌های طبیعی ارزشمندی تبدیل می‌شوند

غار سهولان در زبان کردی به معنی یخبندان است، در محل به کونه کوتر (لانه کبوتر) معروف است چرا که غار مملو از لانه‌های کبوتر است.

وقتی می خواهید وارد غار شوید، می توان احساس پروفسور لیدن برک و همراهانش را در ذهن تصور کرد، انگار زمین دهان باز کرده و می‌خواهد شما را به اعماق خود راه دهد. غار دارای دو دهانه است که درختان روی آن سایه انداخته‌اند. وقتی وارد آن می‌شوید، باید از حدود ۱۰۶ پله پایین بروید.

اولین دریاچه‌‌ای که پیش روی شما قرار می‌گیرد،۲۰۰ متر مساحت دارد. غار سهولان تفاوتی با غار ژول ورن دارد و آن اینکه تمام محوطه روشنایی است و امن به‌نظر می‌رسد. تابلوهای راهنما از شما می‌خواهند به جایی که نرده ندارد نزدیک نشوید. برای ادامه مسیر در محوطه پایینی غار سهولان قایق های وجود دارد، می‌توانید سوار قایق ها شوید، صدای پاره‌هایی که آرام در آب فرو می‌رود صدای سکوت غار را می‌شکند گاهی کبوتری بال‌زنان و بدون ترس از کنار گردشگران رد می‌شوند.

بر روی دیواره ها کبوتران لانه دارند، هنگامی که با قایق از کنار آنها رد میشوید به شما زل می‌زنند. گاهی هم صدای جیغ خفاش‌های جلب توجه می‌کند انگار خفاش‌ها می‌خواهند احساس سفرهای شگفت انگیز را به شما تلقین کنند. این مکان محل زندگی این دو پرنده است البته این سال‌ها که تعداد گردشگران زیاد شده، از تعداد خفاش‌ها کم شده و به‌جاهای تاریک‌تر و بدون چراغ رفته‌اند.

در محوطه و روی سنگ‌ها و صخره‌ها فقط خزه‌های سبز و قهوه‌ای می‌بینید که در اثر رطوبت رشد کرده‌اند. البته چراغانی کردن دیوارها غار باعث تغییر در اکوسیستم این خزها شده است.

وقتی با قایق از مسیر عبور می‌کند روی دیواره قندیل‌ها و سنگ‌های آهکی زیادی وجود دارد که اشکال مختلفی را در ذهن تداعی می‌کند که ناخودآگاه ذهن را به سمت حیوانات ماقبل تاریخ داستان‌های ژول ورن منحرف می‌کند حسی ناب که شما را به اعماق داستان‌های این نویسنده نابغه قرار می‌دهد. جنس سنگ دیواره آهکی رسوبی و دولومیتی(نوعی سنگ آهک) است.ریزش آب بر صخره‌های آهکی در طی سال‌های متمادی، سبب متبلور شدن استالاکتیت هایی با اشکال طبیعی (مانند پای فیل، خوشه انگور و پروانه) شده است. هنگامی که در دریاچه مشغول حرکت هستید متوجه چند تابلو می شوید که بر روی قندیل ها نقش بسته است خوشه انگور، پای فیل کمی جلوتر به قندیلی می‌رسید که به هواپیما شبیه است.

به صورت ناخودآگاه شخص را به داستان سفر به ماه یکی دیگر از رمان‌های علمی_تخیلی و از شاهکارهای این نویسنده خواهد برد. چرا که او قبل از این که بشر موفق به سفر به ماه شود، این کتاب را نوشته‌است.

از آن زمان که انسان ماه را به عنوان کره‌ای دیگر شناخت، آرزوی پرواز خود را با آرزوی دستیابی به تنها قمر زمین عجین ساخت اما سال‌های بسیاری نیاز بود. حتی از زمانی که ژول ورن در داستان انسان را به ماه رساند نیز مدت‌ها گذشت تا بالاخره این رؤیای انسان به حقیقت پیوست.

در ادامه سفر علمی_تخیلی به شکلی شبیه یک اختاپوس می‌رسید، انگار این نویسنده فرانسوی تمام داستان‌های خود را در این مکان نوشته و از فضای آن الهام گرفته است. با دیدن اختاپوس رمان بیست هزار فرسنگ زیر دریاها در ذهن تداعی می‌شود. آیا این اختاپوس همان هیولای دریای است که کشتی ها را در دریا غرق می‌کرد.

در این سفر ماجراجویانه اگر بخواهید همه‌ غار را ببینید و از دهانه‌ دیگرش خارج شوید، باید از سه حوضچه، چند تونل و دالان باریک بگذرید تا به دهانه‌ فرعی غار سهولان به‌نام لانه مالان برسید. این دهانه فرعی تداعی کننده استرومبولی شهری در جنوب ایتالیا که پروفسور و یارانش از آن مکان خارج شدند. شاید اگر به جای پروفسور و یارانش بودید با دیدن خروجی، در پوست خود نمی‌گنجید دهانه ۵۰ متر بالاتر است و برای رسیدن به آن باید از ۱۷۰ پله بالا بروید.

این سفر شگفت انگیز را با قسمت‌های از کتاب زمین شناسی ژاک دمورگان ترجمه دکتر کاظم ودیعی ادامه می‌دهیم.

ژاک دمورگان با نام کامل ژاک ژان ماری دمورگان باستان‌شناس و محقق فرانسوی دوران ماقبل تاریخ بود. او از سال ۱۲۷۶ تا ۱۲۹۱ هجری خورشیدی به مدت ۱۵ سال هدایت تیم باستان‌شناسان فرانسوی را در ایران بر عهده داشت. ژاک دمورگان در مورد غار آبی سهولان در صفحه۴۶ حدود ۱۱۰ سال قبل در مورد غار سهولان تحقیق می‌کند و با توجه به اینکه در زمان این محقق این غار به صورت بکر بود بدون شک خوانده را بیشتر در رمان‌ سفر به مرکز زمین فروخواهد برد.

دمورگان در کتاب زمین شناسی ایران در مورد دریاچه ارومیه (دریای شاهو) مطالبی نوشته و بعد در مورد کوه ترغه داغی و شهر سردار آباد (یکی از روستاهای کنونی شهرستان بوکان) و سنگهای موجود در کردستان مکری مطالب نوشته در ادامه به صورت مفصل درباره غار سهولان نوشته است. « این سنگهای آهکی سخت در نزدیکی ده عیسی کند دارای غارهای بسیار مهم اند، من آنها را در اول اکتبر 1890 بازدید کردم. این غارها دو مدخل دارند؛ یک مدخل شمالی معروف به کونه مالان؛ دیگری مدخل جنوبی موسوم به کونه کوتر (کبوتر. م.) در حقیقت هر دو یک غار را تشکیل می‌دهند زیرا به هم مرتبط هستند.

مدخل کونه کوتر پر از آب است لیکن من با ساختن قایقی از صندوقهای خالی توانستم تا مساحتی در آن پیش بروم. راهروهای راست استاده و عمیق ولی باریک اند. آنها مزین به گلفحشنگ هائی بسیار بزرگ می‌باشند ناتوانی کشتی های کوچک من مرا مجبور کرد که سیاحتم را پیش نبرم.

کونه مالان قابل دسترسی تر است هر چند بایستی برای رسیدن به زمین غار از خورک گونه ای بسیار تنگ پایین رفت. این راهرو باشیی ملایم تا اولین راهرو و مملو از آب بازرسی نشده است.

بر سمت چپ در میان گلفحشنگ ها(قندیل ها) معبر تنگی است. که از آن به کمک پا و دستها به دهلیزی آنقدر پهن می‌رسیم که عبور از آن بزحمت انجام می‌شود.

برای خروج از معبر بایستی در یک چاه طبیعی بسیار تنگ با جدارهای لیز سر خورده سپس باتاق بزرگ غار وارد شویم. این اتاق به طول ١٣٠ متر و عرض ۶٠ متر با ارتفاع ٧٠ متر تقریبا تمام مفرش به گلفحشنگ هاست؛ در حالی که کف زمین پوشیده از خرده ریزهای سکنه باستانی است. تقریبا نیمی از سالن پوشیده از دریاچه ای است که با راهروهای کونه کوتر توسط دو در تنگ در ارتباط است.

در شمال سرازیری بسیار خشنی است از انرژی‌های که بر بالای آن راهرو بی منفذ و بن بستی با دستان انسان ساخته شده ظاهرا می‌گردد. با حفر خاک این غار ابتدا به یک طبقه از خرده ریزهای سکنه بر می خوریم. این خرده ریزها قطعات سفال و استخوان اهالی و تکه هایی چند از آهن است. در زیر آن آرژیل های زرد (خاک رس زرد) و بسیار نرم و محتوای بلورهای درشت آراگونیت (Aragonite) شروع می‌شود.

من روی نقشه (شکل ٣٣) با خطوط نقطه چین بخش‌های را که نتوانسته ام برداشت کنم و اتحاد دو غار به دقت لازم نشان داده ام. معهذا فکر می کنم حفره خیلی بزرگتر است. زیرا دویست متری جنوب مدخل بر سطح خاک مدخل دیگری دیدم که به طور حتم با راهروی که بازدید کرده ام در ارتباط اند.

غارهای کون مالان و کون کوتر در منطقه‌ شهرت زیادی دارد. برای من تعریف کردند که به هنگام جنگهایی که در قرون وسطی کردستان را زیرورو کردند، سکنه کوچ نشین آن زمان آن حوالی ماههای تمام خود را در این غارها حفظ کردند. ظاهرا این قصه با کشفی که من با خرده ریزهای زیاد سکنه که به عهدی نچندان دور مربوط می‌شود _ کردم؛ تصدیق وتائید می‌گردد».

توجه به پیشنه تاریخی غار و معرفی غار به عنوان یک مکان جذاب برای گردشگر لازم وضروری به نظر می‌رسد. غار آبی تاریخی سهولان مهاباد با هفتاد میلیون سال قدمت بعد از غار علی صدر دومین غار بزرگ آبی ایران است. در سال ١٣٧٩ به عنوان یک اثر طبیعی ثبت ملی شد و به مجموعه مناطق تحت مدیریت سازمان محیط زیست کشور پیوست.

این غار دارای یک حوضچه بزرگ و دالانهای متصل به هم با آبی زلال، عمق متوسط ١١ متر، عرض ٢ متر و طول ٢۵٠ متر است. وجود استالاکتیت های آهکی جلوه خاصی به غار بخشیده است. شکوه و عظمت غار و سرسبزی دره سهولان، زمینه ساز جلب گردشگران به منطقه شده است. به دلیل نبود نور هیچ نوع گیاهی در این غار نمی روید.

مساحت اثر طبیعی ملی غار سهولان بالغ بر ٢ هکتار را شامل می شود، توریست ها و بازدیدکنندگان غار بایستی ازکنارروستای عیسی کند عبورکنند تابه روستا و غارسهولان برسند.

مردم روستاهای اطراف سهولان از گور های سخن می گویند که سال ها پناهگاه این مردمان در زمان حمله دشمن بوده است از این گورها که گویا در قسمت خشک این غار قرار داشته است امروز اثر چندانی باقی نمانده است.

در اطراف روستای سهولان که مشرف بر این غار است آثاری باستانی مانند کوزه ها و سفال های باستانی مروبط به دوره های اشکانی و ایلخانی یافت شده است که نشان از سکونت گاه بودن این منطقه دارد.

در نقطه اتصال قسمت آبی به بخش خشکی شیب تندی وجود دارد که در انتهای این شیب تونل باریکی به عمق 20 الی 30 متر کنده شده که به عقیده کارشناسان روزگاری راهی مخفی بین قلعه بالای کوه و داخل غار وجود داشته که بر اثر تکان های زمین مسدود شده است، پس از آن ساکنین داخل غار خواسته اند با ایجاد این تونل دوباره این راه را باز کنند ولی به علت کمبود اکسیژن و نداشتن وسایل کافی موفق به این کار نشده اند.

مطالعات غارنشینان نشان می‌دهد که این غار بر اثر فعالیت های زمین شناسی به اواخر دروه کرتاسه و قدمت آن به 70 میلیون سال قبل باز می‌گردد. پس از انکه غار سهولان در سال 76 بازگشایی شد در سال 79 در اختیار شهرداری مهاباد قرار گرفت تا این منطقه را به یک منطقه توریستی تبدیل کند.

این غار هم اکنون توسط شرکت تعاونی گردشگری و تفریحی غار سهولان و شهرداری مهاباد اداره می شود .سالانه بیش از 150 هزار توریست ایرانی و خارجی از این اثر طبیعی بازدید می کنند. در این روستا طرح ویژه بوم گردی اجرا شده است و اگر به این غار باشکوه و دیدنی سفر کنید، شب را می توانید در اقامتگاه های دنج روستایی صبح کنید.

سید حسن سید هادی