به گزارش خبرنگار کردپرس، مدیریت یکپارچه حفاظت منابع آب، یک فرآیند سیستماتیک برای توسعه پایدار، تخصیص و پایش منابع آبی است که برای اهداف اجتماعی، اقتصادی و محیط زیستی استفاده می‌شود. سد مهاباد یکی از سدهای استان آذربایجان غربی و یکی از ده سد پرآب کشور است که در سال1348 توسط مهندسان یوگوسلاوی ساخته شد و علاوه بر اینکه منبع آب شرب ۲۲۰ هزار نفر جمعیت این شهر است از جاذبه های گردشگری مهاباد نیز به شمار می رود.

آلاینده های سد مهاباد و اولویت بندی آنها در قالب توسعه پایدار؛

افزایش هزینه‌های تأمین آب و دفع فاضلاب، اهمیت حفاظت منابع آب و کنترل آلاینده های وارده به سد مهاباد را دو چندان می کند. آلاینده هایی که شامل؛ نفوذ فاضلاب روستاهای بالادست به دریاچه سد، فضولات حیوانی ناشی از دامداری سنتی، آبشویی کودهای کشاورزی و سموم آفت کش زمین های بالا دست سد، عوامل انسانی و ... است.

اهمیت موضوع حفاظت منابع آبی برای سد مهاباد، منجر به طرح پروژه فنس کشی نقاط خاصی در اطراف این سد شد. اما این ماجرای حاشیه دار "فنس کشی کل اطراف سد مهاباد" برای جلوگیری از ورود آلاینده ها در برخی از رسانه ها و در فضای مجازی بحث برانگیز شد. تا اینکه فرماندار مهاباد در گفتگو با خبرنگار کردپرس به این حاشیه ها پایان داد و گفت:«فنس کشی پیرامون کل سد امکان پذیر نیست و مصوب شده که این طرح در صورت تخصیص اعتبار، تنها در مناطق حساس و نزدیک به مخزن سد برای جلوگیری از ورود احشام و فضولات حیوانی که اصلی ترین عامل آلودگی سد مهاباد است، با اعتبار ۵ میلیارد تومان انجام بگیرد».

اما به اعتقاد کارشناسان زیست محیطی، هر چند فنس کشی نقاط حساس نزدیک به مخزن سد مهاباد می تواند این نقاط را از آلودگی احشام که از اصلی ترین عوامل آلودگی سد مهاباد است، مصون بدارد، اما دوام و پایداری این پروژه پایین است. زیرا فنس کشی نیاز به ترمیم مجدد دارد و باید به صورت دوره ایی و مرتب رنگ آمیزی شود تا از اکسید شدن آن جلوگیری به عمل آید. اما همین تکرار رنگ آمیزی نیز با محیط زیست سازگار نخواهد بود. مراقبت و ترمیم فنس کشی ها هزینه ایی دایمی و تکراری را رقم می زند. بنابراین نمی تواند در قالب شاخص توسعه پایدار قرار بگیرد، زیرا در این فرایند انتظار می رود که استفاده از منابع و هدایت سرمایه‌گذاری‌ها، با نیازهای حال و آینده سازگار باشد و صرف هزینه، زمان و انرژی در خصوص پروژه هایی با دوام و پایداری منطقی تر انجام بگیرد.

در واقع، توسعه پایدار به معنی توسعه و پیشرفت نسل حاضر با حفظ منابع برای توسعه نسل آینده است که در پایداری، سه جنبه اقتصادی، زیست‌ محیطی و اجتماعی با هم به‌طور کامل در تعامل هستند.

آبشخورهای روستایی، راهکارکاهش دهنده آلایندگی فضولات احشام در اطراف سد مهاباد؛

حسین عزیزی معاون فنی جهاد کشاورزی مهاباد با اشاره به ممنوعیت توسعه باغات در حوزه آبریز دریاچه ارومیه تاکید می کند: ممنوعیت توسعه باغات در حوزه دریاچه یکی از راهکارهای حفاظت منابع آب و کنترل آلایندگی هاست. در حوزه سد مهاباد نیز به دلیل شیب تند زمین، کشاورزی در این مناطق صرفه اقتصادی ندارد و بیشتر روستاییان به دامداری و زنبورداری مشغولند و عمده فعالیت های اشتغالزایی در قالب دامداری های کوچک روستایی حمایت می شود. البته این دسته از فعالیت ها در قالب دامداری نیمه صنعتی فعالیت می کنند و دارای چاه های تفکیک هستند.

او در خصوص راهکار کاهش آلایندگی فضولات احشام در اطراف سد مهاباد می گوید: روستاییان دامدار اطراف سد احشام و دام خود را برای آشامیدن آب به حاشیه سد می آورند و منجر به آلودگی و ورود فضولات احشام به سد مهاباد می شوند، از این رو طی قراردادی که تعاونی عشایر با بخشداری ها منعقد کرده مقرر شد تا برای این قبیل روستا آبشخورهایی ایجاد شود و در حال حاضر درروستاهای قاضی آباد، داش تمر، حمزه ئاوا و دهبکر اجرایی شده است.

عزیزی ادامه می دهد: تلاش ها در این راستا ادامه دارد و تمامی این روستاها و دامداران شناسایی شده اند و ضمن انعقاد قرارداد با شرکت تعاونی عشایر و تامین اعتبار مقرر شده تا در اطراف روستا یا در نزدیکی منابع آب روستایی، آبشخورهایی احداث شود. در مورد سایر روستاها نیز جهاد کشاورزی آموزش های ترویجی را از طریق صدا و سیما و یا با برگزاری کلاس های آموزشی برای کشاورزان، دامداران از اوایل پاییز تا اوخر زمستان در برنامه دارد تا نسبت به به کارگیری صحیح و علمی سموم و آفت کش ها و فرآوری های کود دامی حساس تر باشند و از ایجاد آلودگی محیطی خودداری کنند.

سموم کشاورزی تجزیه پذیرند و پساب آنها سد مهاباد را تهدید نمی کند

معاون فنی جهاد کشاورزی مهاباد می گوید: در روستاهای بالا دست سد مهاباد سم پاشی کمتر انجام می شود و روستاییان به صورت بکر به کشاورزی و باغداری مشغولند زیرا جمعیت آفت در آن منطقه با توجه به شرایط آب و هوایی به نسبت سایر مناطق کمتر مشاهده شده و مورد خاص سم پاشی بیشتر برای آفت سن گندم است که در سطح کمی انجام می گیرد.

او در خصوص روش صحیح سم پاشی ادامه می دهد: انتخاب سم، جهت سم پاشی باید از نوع مجاز، تجزیه پذیر باشد و در دوز مناسب انجام بگیرد. اکثر سم های استفاده شده توسط کشاورزان و باغداران نیز دارای دوره های مشخص هستند و عمدتا بعد از 10 روز در خاک تجزیه می شوند و اگر دوز آن به درستی استفاده شود نمی تواند تهدیدی برای محیط زیست تلقی شود و در حدی نیست که پساب آن وارد آب سد شود.

فاضلاب خانگی روستاهای بالا دست سد مهاباد در ردیف سوم آلاینده ها قرار دارد

کمال نالوسی مدیر آب و فاضلاب روستایی مهاباد می گوید؛ یکی از آلاینده های سد فاضلاب خانگی 6 روستای بالا دست دریاچه سدمهاباد است که پساب آنها به سد ریخته می شود. البته جمعیت این روستاهای بالا دست کم است وخانه های روستایی دارای چاه جاذب هستند و 95 درصد فاضلاب های خانگی آب است. با توجه به مطالعاتی که توسط مشاوران سازمان محیط زیست کشور بر روی سد مهاباد انجام گرفت مشخص شد فاضلاب خانگی در این مطالعات در رده سوم و چهارم آلاینده ها قرار دارد و احتمالا آلاینده های اصلی سد مهاباد فضولات احشام در رده اول و سپس سموم کشاورزی باشد.

نالوسی ادامه می دهد؛ 8 سال پیش مطالعات در خصوص فاضلاب روستاهای بالا دست سد مهاباد انجام گرفت. اما به دلیل بالا بودن هزینه اجرایی تکنولوژی در آن زمان، این برنامه انجام نگرفت تا اینکه در سال 96 مجددا مطالعات آن بازنگری و تصویب شد. علیرغم تغییر سبک و تکنولوژی در 8 سال اخیر هزینه ها کاهش یافته اما با توجه به وجود تورم تقریبا با هزینه مطالعات اولیه برابری می کرد و اعتبار این پروژه حدود 5 میلیارد تومان برآورد شد.

راه اندازی شبکه فاضلاب روستاهای بالا دست سد در اولویت وزارت نیرو نیست

مدیر آبفای روستایی مهاباد می گوید؛ در کمیته برنامه ریزی شهرستان پروژه فاضلاب روستاهای بالا دست سد، پیشنهاد داده شد اما به دلیل اینکه در شهرستان مهاباد 33 روستای بالای 20 خانوار، غیر تحت پوشش شبکه آب هستند از این رو بنا به تعهدات وزارت نیرو این روستاها در اولویت قرارگیری پوشش شبکه آب و دسترسی به آب آشامیدنی سالم هستند و این مورد باعث شده تا اعتباری برای سیستم فاضلاب 6 روستای بالا دست سد مصوب نگردد. اما به محض تخصیص اعتبار عملیات اجرایی آغاز می شود.

او بیان می کند؛ چندین سال پیش به صورت پایلوت در استان 3 شهر و از هر شهر یک روستای بزرگ برای جمع آوری فاضلاب و خط انتقال فاضلاب انتخاب شدند. این طرح در مهاباد در روستای کوگ تپه که در حال حاضر به شهر تبدیل شده است، انجام گرفت و در حال حاضر در این شهر شبکه آب و فاضلاب وجود دارد و می توان گفت مهاباد در سال 86 در کل کشور یکی از معدود شهرهایی بود که یکی از روستاهای آن دارای تصفیه خانه فاضلاب بود و در سال 90 به بهره برداری رسید. اما برای سایر روستاها تا کنون اعتباری مصوب نشده است.