۲ مرداد ۱۳۹۷ - ۱۵:۰۹

ترکیه به دهۀ 1990 باز گشته است / بارچین یینانچ

سرویس ترکیه – این روزها ترکیه بسیار به ترکیۀ دهۀ 1990 شبیه شده است. روابط این کشور با اتحادیۀ اروپا، وضعیت آزادی های اساسی، آزادی بیان و مطبوعات، زندانی شدن نویسندگان و روزنامه نگاران، وضعیت کردها و زندانی شدن نمایندگان کرد و بسیاری مسائل دیگر در عرصۀ سیاسی ترکیه، یادآور دهۀ 1990 است.

«در همۀ ترانه هایی که می شنوم، همه چیز مرا به یاد تو می اندازد.»

این متن ترانه ای است که رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه دوست داشت در تجمع های انتخاباتی خود آن را بخواند.

این روزها صاحب نظران بسیاری همین ترانه را زمزمه می کنند، زیرا چیزهای بسیاری که می بینند آنان را به یاد دهۀ 1990 می اندازد.

دهۀ 1990 سال هایی بود که سیاست های اقتصاد آزاد تورگوت اوزال رئیس جمهور وقت به طور فزاینده ای به جنگ سیاست های امنیتی نهادهای نظامی – قضایی رفتند.

اوزال آرزو داشت اقتصاد ترکیه را آزاد کند و درهای آن را به روی جهان بگشاید تا با سیستم جهانی یکپارچه شود. اما این کار مستلزم دموکراتیزه کردن کشور بود.

اتحادیۀ گمرکی با اروپا با هدف نهایی عضویت در اتحادیۀ اروپا در کانون سیاست های اوزال قرار داشت. اوزال در سال 1987 درخواست عضویت ترکیه در اتحادیه را مطرح کرد، اما در سال 1993 پیش از آن که اتحادیۀ گمرکی به اجرا در آید (1996) از دنیا رفت.

توافق اتحادیۀ گمرکی می بایست توسط پارلمان اروپا پذیرفته شود، اما اعضای آن به شدت منتقد وضعیت دموکراسی و آزادی های اساسی در ترکیه بودند.

دورانی که به رأی گیری پارلمان اروپا در خصوص این توافق در سال 1995 منتهی شد، شاهد جدال شدید میان نیروهای لیبرال دموکرات ترکیه و نهادهای نظامی – قضایی این کشور بودند.

برای نبرد با حزب کارگران کردستان (PKK)، ارتش ترکیه وارد عملیات نظامی برون مرزی در شمال عراق شد. حکومت هویت کردی را به کلی انکار می کرد. آموزش به زبان کردی و انتشار هر چیزی به این زبان ممنوع بود.

آزادی بیان با محدودیت های سخت گیرانه ای روبرو بود و قضاتی که تفسیرهای موسعی از این محدودیت ها به عمل می آوردند، در روانه کردن صدها روزنامه نگار، نویسنده و فعال مدنی به زندان، تنها به دلیل استفاده از حق خود برای ابراز مخالفت دموکراتیک، درنگ نمی کردند.

در سال 1991 نمایندگان کرد زیر چتر حزب سوسیال دموکراتیک خلق (که در سال 1995 منحل شد و بسیاری از نمایندگان آن به حزب جمهوری خواه خلق (CHP) پیوستند)، توانستند وارد پارلمان شوند.

در سال 1994 مصونیت نمایندگان کرد لغو شد و شش تن از آنان، از جمله لیلا زانا، به حبس محکوم شدند.

تانسو چیلر نخست وزیر بود. مهمت آغار دست راست چیلر بود. وی پیش از آن که وزیر دادگستری و سپس وزیر کشور شد در پست های امنیتی کلیدی خدمت کرده بود. به این ترتیب، هواداران حزب حرکت ملی (MHP) پست های کلیدی را در دستگاه های امنیتی اشغال کردند.

رئیس ستاد کل نیروهای مسلح بسیار قدرتمند تر از وزیر دفاع بود. تنها نقش وزیر دفاع انجام وظایف مندرج در پروتکل سازمانی بود.

به منظور ایجاد تغییرات دموکراتیک برای متقاعد کردن پارلمان اروپا، مذاکرات فشرده ای میان مقامات اروپایی و مقامات وزارت خارجه در حال انجام بود. تغییر در قانون بدنام مبارزه با ترور مد نظر بود. سرانجام پس از بحث و جدل های شدید داخلی برای متقاعد کردن نهادهای نظامی – قضایی به انجام پاره ای تغییرات در قانون اساسی، پارلمان اروپا در یک رأی گیری تاریخی در سال 1995 به اتحادیۀ گمرکی چراغ سبز نشان داد. بسیاری از نمایندگان کرد همچنان در زندان بودند و مجازات مرگ (اگر چه از سال 1984 اجرا نشده بود) اما همچنان در قانون جای داشت.

به امروز باز گردیم.

MHP شریک رسمی اردوغان است. شایعاتی شنیده می شود مبنی بر این که MHP برای حامیانش پست های کلیدی برخی وزارت خانه ها و نهادها را درخواست کرده است. چیلر در تجمع های انتخاباتی اردوغان دیده شد و تولگا آغار پسر مهمت آغار به عنوان نمایندۀ حزب عدالت و توسعه (AKP) وارد پارلمان شده است.

به احتمال خیلی زیاد سیاستمداران کرد حزب دموکراتیک خلق ها (HDP) با کمک حامیان CHP از حد نصاب 10 درصدی انتخابات عبور کرده و به پارلمان راه یافته اند. سلیمان سویلو آخرین وزیر کشور در نظام پارلمانی که نخستین وزیر کشور سیستم ریاستی شد، پس از انتخابات 24 ژوئن با یکی از نمایندگان HDP [پروین بولدان نماینده و رئیس مشترک این حزب] تماس گرفت و به او گفت: «شما دیگر حق حیات ندارید. حتی CHP هم نمی تواند شما را نجات دهد.»

برخی از اعضای HDP، از جمله صلاح الدین دمیرتاش رئیس مشترک سابق این حزب، در زندان هستند.

ارتش ترکیه به عملیات برون مرزی خود در عراق و همچنین در سوریه ادامه می دهد.

قضات در فرستادن صدها روزنامه نگار، دانشگاهی و فعال مدنی به زندان تردید نمی کنند؛ کسانی که بر اساس معیارهای دموکراتیک اروپا تنها مخالفت دموکراتیک خود را ابراز کرده اند. اینک حتی درخواست هایی برای باز گرداندن مجازات مرگ به قانون مطرح می شود.

به روز رسانی اتحادیۀ گمرکی به خاطر وضعیت دموکراسی و آزادی های اساسی در ترکیه متوقف شده است. اتحادیۀ اروپا مایل نیست تا زمانی که قوانین ضد ترور تغییر نکنند شرط ویزا را برای سفر شهروندن ترکیه به اروپا حذف کند.

رئیس ستاد کل نیروهای مسلح وزیر دفاع شده است.

یک دانشمند علوم سیاسی اخیراً به من گفت: «دولت پنهان همیشه خواهان یک نظام ریاستی با کمترین کنترل و موازنۀ قوا بوده است.»

منبع: حریت

ترجمه: خبرگزاری کردپرس – سرویس ترکیه

بیشتر بخوانید:

زمانی برای ستم گری / نورجان بایسل

آیا وضعیت فوق العاده در ترکیه به پایان رسیده است؟ / سیبل هورتاس*

برات البایراک «دامات سر حکومت» اردوغان: رئیس جمهور آیندۀ ترکیه / بیستون عباسی

ترکیه در راه دست یابی به سلاح هسته ای؟ / بیستون عباسی

گزارشی از عواقب دو سال وضعیت فوق العاده در ترکیه

پایان وضعیت فوق العاده؛ صفحه ای جدید در سیاست ترکیه / مراد یتکین

آغاز یک دوران جدید در ترکیه / برهان الدین دوران