به گزارش خبرنگار کردپرس، تا چشم کار می ‌کند مزرعه و سیب‌ زمینی‌ هایش را می ‌توان دید که دستی برای برداشتن آن ‌ها رغبت نمی ‌کند، کشاورز گوشه مزرعه نشسته و دست‌ هایش را از روی زانوهای خاکی ‌اش آویزان کرده و با نگاهش زمین کشاورزی را ورانداز می ‌کند، درماندگی را می ‌توان از نگاه دست ‌ها و مزرعه سیب‌ زمینی خواند.

صدای باد در دشت می ‌پیچد، باد پاییزی انگار زخم مرد کشاورز و مزرعه ‌اش را ناسورتر می ‌کند، یقه کاپشن را بالا می ‌کشد و دست ‌هایش را به‌زانو می ‌گیرد تا بلند شود، هنوز سر زانوهایش خاکی و پاچه شلوارش گِلی است، مزرعه زمین‌ خورده ‌اش را جا می ‌گذارد تا باد پاییزی با خودش داغ زمین ‌گیری سیب‌ زمینی‌ ها و آه سردش را ببرد جایی که برایش درمان بیابند، اینجا درست در شهرستان قروه؛ قطب تولید سیب زمینی کشور، پای زمینی ‌ترین محصول روی هواست!

جنجال سیب‌زمینی

بیستم مهرماه 97 بود که با ابلاغ دستور ممنوعیت صادرات سیب زمینی قیمت این محصول با کاهش چشم گیری مواجه شد به طوری که کشاورزان را با بلاتکلیفی و ضرر مواجه کرد. از یک طرف تا قبل از این ممنوعیت مناطقی که زودتر به برداشت سیب زمینی اقدام کرده بودند با همان قیمت بالا محصول خود را صادر و به فروش رساندند و در این میان مناطق دیگر که زمان برداشت بعد از تاریخ ممنوعیت بود با ضررهای متوالی دست به گریبان شدند.

این در حالی است که تمامی محصولات بی کیفیت به مرز صادرات رسیدند و سیب زمینی های با کیفیت به تاریخ ممنوعیت برخورد کردند. همانند سیب زمینی های شهرستان قروه که یکی از قطب های تولید این محصول در کشور است و از نظر کیفیت حرف اول را می زند اکنون کشاورزانش با بلاتکلیفی برای فروش محصول خود مانده اند.

در واقع خاک زراعی قروه در حدی است که از استان های همجوار به خصوص همدان برای کشت این محصول به این شهرستان می آیند و اقدام به تولید سیب زمینی می کنند. حال باتوجه به ارزش این محصول از نظر کیفیت و جایگاهی که در سبد غذایی دارد با جلوگیری از صادرات آن و کاهش ناگهانی قیمت، آیا باید یک بار دیگر منتظر ماند تا ماجرای سال 94 و انباشت سیب زمینی در زمین های کشاورزی تکرار شود؟

منع صادرات؛ ضرر کشاورز

صد هکتار از اراضی کشاورزی اش زیر کشت سیب زمینی است و به عنوان یکی از کشاورزان مطرح در تولید محصول سیب زمینی در قروه شناخته می شود. همراه پسرش به برداشت زحمت یکساله اش مشغول است. «حاج محمد رضا خالدیان»؛ کشاورزی که سابقه 30 ساله در زمینه کاشت سیب زمینی دارد و به قولی متخصص این کار است.

او در سال جاری از هر هکتار، 45 تن سیب زمینی برداشت می کند و این در حالی است که سال گذشته از هر هکتار 55 تا 60 تن تولید داشت. «حاج محمد رضا» این کاهش محصول را به دلیل مشکلات به وجود آمده از جمله کمبود آب، گران شدن مواد اولیه برای تولید، نبود برنامه ای برای فروش بهتر و ... دانست.

این کشاورز که در روز 150 کارگر دارد از منع صادرات و کاهش قیمت سیب زمینی گفت.«به دلیل اینکه جلوی صادرات گرفته شد، قیمت محصول پایین آمد و فروش آن هم نزول کرد و برای همین مجبور به تعدیل تعدادی از کارگرها شده و بلاتکلیف برای فروش مانده ام.»

به گفته «حاج محمد رضا» با منع صادرات قیمت سیب زمینی از هزار و 500 تومان رسید به 500 تا 800 تومان و همین موجب زیان شد. از طرفی وقتی کشاورز ادوات و وسایل اولیه برای تولید و عرضه را با قیمت بالا می خرد و با فروش محصول سودی عایدش نمی شود باید گفت این کاهش قیمت نوعی تناقض به همراه دارد.

او معتقد است اگر قیمت محصول کاهش می یابد، باید متناسب با آن، قیمت دیگر وسایل مرتبط هم پایین بیاید.«الآن من پول نخ، گونی، سم و کود، کرایه حمل و نقل، دستمزد کارگر و ... را با نرخ روز می پردازم و با این حساب آیا کاهش قیمت سیب زمینی یا جلوگیری از صادرات آن می تواند منطقی باشد؟»

«حاج محمد رضا» دو عدد سیب را بر می دارد و با اندوه خواستار اجازه صادرات است.«نیاز است صادرات به روال قبل بازگردد و این بار با مدیریت درست، قیمت ها نظارت و رصد شود تا کشاورز هم پاسخگوی کارگر باشد و هم در تولید موفق گردد.»

این درست همان مطلبی است که رئیس تعاونی سیب زمینی کاران قروه هم به آن اشاره دارد. «محمد صالح محمدی» می گوید:«وقتی قیمت خرید محصول کاهش می یابد لازم است هزینه های جانبی هم پایین بیاید و از طرفی این منطقی نیست که به خاطر حفظ بازار داخلی، صادرات منع و مشتریان از دست بروند و در این میان تنها زیان نصیب کشاورز شود.»

راه های روبه ضرر

قانون کشت سیب زمینی بدین صورت است که 4 سال آن برابر با شکست بوده و یک سال سود دارد و در واقع خیلی نمی توان روی آن حساب باز کرد.«حاج محمد رضا خالدیان» ضمن بیان این مطلب از بی تفاوتی نسبت به صنایع تبدیلی و تکمیلی معترض است.«بارها پیشنهاد برای راه اندازی کارخانه ای برای صنایع تبدیلی همانند چیپس دادم اما هیچ گونه توجهی از جانب مسئولان امر صورت نگرفت.»

او همچنین از اعتصاب کامیون داران و تأثیر آن بر روی محصولات کشاورزی گفت.«با اعتصاب کامیون داران محصولات در زمین ماند و به بازار فروش نرسید و همین باعث شد توازن میان عرضه و تقاضا از بین برود.»

تمامی گفته های این کشاورز را اکثر مسئولان حوزه کشاورزی تأیید می کنند. به طوری که رئیس تعاونی سیب زمینی کاران قروه از اینکه کشاورزان نسبت به تمامی مسایل جاری در کشور همانند اعتصاب کامیون داران و افزایش نرخ ارز دچار ضرر می شوند ابراز تأسف کرد.

معضل بی آبی

تولید محصول سیب زمینی از ابتدای خرداد تا اواسط آبان ماه برای کاشت و برداشت طول می کشد. در واقع سیب زمینی محصول پرآبی است و با وجود شرایط بی آبی منطقه، کشاورزان با معضل کمبود آب هم مواجه هستند.

در همین زمینه به گفته «حاج محمد رضا» با وجود معضل بی آبی در شهرستان دور آبیاری برای محصول را کم کرده و کشت محصول را عقب انداختیم.

مسئله ای که رئیس تعاونی سیب زمینی کاران شهرستان قروه آن را رد می کند. به اعتقاد «محمد صالح محمدی» کمبود آب 30 درصد از کشاورزی را تحت تأثیر خود قرار می دهد و 70 درصد دیگر متعلق به ضعف مدیریتی و حمایتی است.

به گفته او نمی توان دور آبیاری را کم کرد چرا که در کشت سیب زمینی آب نیاز اساسی است. اما می توان به شیوه ای صحیح آن را مدیریت کرد. درست همانند کاری که اکنون کشاورزان قروه ای انجام می دهند.

کنترل صادرات به جای حذف

در سال جاری بیش از 3 هزار و صد هکتار از اراضی شهرستان قروه زیر کشت سیب زمینی قرار گرفت. به گفته رئیس جهاد کشاورزی قروه این منطقه از نظر کشت محصول سیب زمینی مستعد بوده و پیش بینی می شود امسال صد هزار تن تولید حاصل شود.

«خسرو کریم پناه» با بیان اینکه میزان تولید و کیفیت سیب زمینی در قروه بسیار بالاست، افزود:«باتوجه به اینکه غده بندی سیب زمینی شهرستان در هوای خنک صورت می گیرد جزو یکی از محصولات با کیفیت بوده و می طلبد در خصوص فروش آن اقداماتی اساسی صورت گیرد.»

او در واکنش به منع صادرات سیب زمینی اظهار داشت که صادرات مقوله ای است که نیاز کشاورز و تولیدکننده بوده و نباید قطع شود بلکه کنترل و رصد آن ضرورت دارد.

«کریم پناه» مدیریت هوشمند صادرات در کنار کنترل قیمت و سطح زیرکشت محصول را از جمله راهکارهای اساسی برای فروش هرچه بهتر محصول سیب زمینی دانست.

ضعف مدیریتی؛ عامل اصلی

بیشترین ارقام سیب زمینی قروه اسپریت، بانبا، جیلی، آگریا و مارفونا هستند که این ارقام از دهه 60 تا کنون یعنی زمان آغاز به کشت سیب زمینی در شهرستان، تولید می شوند.

مطابق اظهارات رئیس تعاونی سیب زمینی کاران شهرستان قروه از 5 سال پیش کشاورزان قروه ای به صورت پی در پی با کشت این محصول دچار ضرر می شوند. «محمد صالح محمدی» نوسانات ایجاد شده در بازار، افزایش هزینه تولید، بی مهری وزارتخانه و دست اندرکاران بخش صادرات را عامل زیان سیب زمینی کاران دانست.

به گفته او در این مدت تمامی هزینه ها از جیب مصرف کننده به تولیدکننده پرداخت می شد و همه این ها باعث شد کشت محصول به مرور کاهش یابد. این در حالی است که سیب زمینی بعد از گندم خوراک غالب مردم بوده و یک برند برای قروه محسوب می شود.

«محمدی» از نبود برنامه مدون برای تولید و صادرات گفت و باور دارد که این موضوع عامل کاهش کشت سیب زمینی است.«از یک طرف می گوییم اقتصاد مقاومتی و صادرات غیرنفتی و از طرف دیگر شاهد افزایش نرخ ارز هستیم که با هیچ مقیاسی برای کشاورز قابل قبول نیست و همین دلیلی برای بی رغبتی کشاورزان می شود.»

او نبود سردخانه به اندازه کافی، نبود صنایع تبدیلی و تکمیلی، افزایش هزینه ها، کمبود آب، مدیریت ناصحیح و... را زنگ خطری برای بخش کشاورزی دانست.«اقتصاد کردستان متکی به بخش کشاورزی است و اگر این حوزه تقویت شود و آب استان هم جاری باشد معضل بیکاری را می توان جمع کرد.»

تدوین برنامه برای جلوگیری از ضرر

قروه از نظر تولید سیب زمینی اولین شهرستان در سطح استان بوده و سالانه 100 تا 150 هزار تن سیب زمینی در این منطقه تولید می شود و می طلبد که در راستای بهره وری مناسب از این محصول برنامه ریزی های اساسی صورت گیرد.

در واقع بی‌ برنامگی در رابطه با تولید محصولات کشاورزی و نیازسنجی بازار مصرف و صادرات، نبود سردخانه‌ های کافی برای ذخیره سیب ‌زمینی به ‌منظور تزریق به ‌موقع محصول به بازار مصرف و همچنین نبود صنایع تبدیلی کافی و یا تعطیلی واحدهای صنعتی مرتبط بر مشکلات حوزه تولید و عرضه سیب ‌زمینی افزوده است.

این در حالی است که حوزه کشاورزی در کشور بخش عمده ‌ای از تجارت و اشتغال را به خود اختصاص داده و باید برنامه‌ریزی‌ در حوزه تولید، فروش و صادرات محصولات کشاورزی به شکل دقیق و ویژه در دستور کار مسئولان باشد تا معضل تولید و فروش سیب ‌زمینی برای سایر محصولات کشاورزی تکرار نشود.

^* گزارش: زیبا امیدی فر