دولت دونالد ترامپ رئیس جمهور ایالات متحده آخرین تلاش خود را برای پیشگیری از حملۀ ترکیه به شمال شرقی سوریه، که انتظار می رود در دو هفتۀ آینده انجام شود، آغاز کرده است.
در حالی که ده ها هزار نیروی ترک در نزدیکی مرزهای سوریه مستقر شده اند، یک هیأت عالی رتبه از وزارت دفاع ایالات متحده آنچه را که مقامات این کشور پیشنهاد نهایی برای رفع نگرانی های ترکیه می خوانند، روز دوشنبه (امروز) در نشستی در آنکارا به مقامات ترک ارائه خواهند کرد.
این دیدار اوج نزاع چند سالۀ میان دو متحد ناتو بر سر حمایت ایالات متحده از مبارزان کرد سوریه در نبرد با دولت اسلامی عراق و شام (داعش) است، در حالی که ترکیه آنها را تروریست و تهدیدی برای امنیت خود می داند. پیروزی های کردها علیه داعش باعث شده است بخش اعظم منطقۀ مرزی با ترکیه به کنترل آنها در آید.
شکست تلاش های ایالات متحده در این رابطه می تواند این منطقۀ جنگ زده را به سمت آشوب بیشتر سوق دهد، تلاش های صورت گرفته برای ریشه کن کردن بقایای داعش را ناکام کند و هدف ترامپ را برای خارج کردن نیروی های آمریکایی از سوریه به خطر بیاندازد.
پیشنهاد مذکور شامل یک عملیات مشترک میان ایالات متحده و ترکیه برای ایمن سازی نوار مرزی میان سوریه و ترکیه به عرض 9 مایل و طول 87 مایل است که قرار است نیروهای کرد از آن خارج شوند.
نیروهای آمریکایی و ترک استحکامات نیروهای کرد را تخریب کرده و به صورت مشترک اقدام به گشت زنی در منطقه ای خواهند کرد که یک سوم میانی مرز شمال شرقی سوریه را از رودخانۀ فرات تا مرز عراق تشکیل می دهد. دو بخش دیگر بعداً پاکسازی خواهند شد.
ترکیه پیشتر این پارامترها را رد کرده و بر تشکیل یک «منطقۀ امن» با عرض دست کم 20 مایل تأکید کرده است که ترجیح می دهد به تنهایی کنترل آن را به دست بگیرد. علاوه بر این، حکومت ترکیه انتظار دارد مناطق امنی ایجاد شود که بازگشت امن بیش از 3.6 میلیون پناهجوی سوری ساکن ترکیه را تسهیل کند.
این نخستین بار نیست که ترکیه تهدید به دخالت نظامی می کند. اما به گفتۀ مقامات آمریکایی، ترک و کرد که بسیاری از آنها به شرط عدم افشای نامشان دربارۀ وضعیت فعلی اظهار نظر کرده اند، این بار تهدید جدی و واقعی و حمله قریب الوقوع است.
رجب طبل اردوغان رئیس جمهور ترکیه در مراسم افتتاح یک بزرگراه و یک بیمارستان در شهر بورسا گفت: «اینک ما می خواهیم وارد شرق فرات شویم. ما این موضوع را با روسیه و ایالات متحده در میان گذاشته ایم.»
دولت ایالات متحده صراحتاً اعلام کرده است که اگر ترکیه درخواست این کشور را رد کند، در شرایط فعلی و با توجه به اختیاراتی که کنگره به رئیس جمهور داده است، نخواهد توانست برای دفاع از مبارزان کرد مداخله کند. یگان های مدافع خلق (YPG) رکن اصلی نیروی 60 هزار نفری موسوم به ارتش دموکراتیک سوریه است، که ایالات متحده آنها را تجهیز کرده، آموزش داده و برای شکست خلافت خود خواندۀ داعش هدایت کرده است.
چیزی که بر پیچیدگی تنش بر سر این موضوع می افزاید این است که ایالات متحده در یک منازعۀ جداگانۀ دیگر به خاطر خرید سامانۀ روسی دفاع موشکی S-400 درگیر است؛ موضوعی که باعث شده است ایالات متحده مشارکت ترکیه را در تولید و خرید نسل جدید جنگنده های فوق پیشرفتۀ F-35 لغو کند.
قانون ایالات متحده ایجاب می کند ترامپ ترکیه را به خاطر خرید از روسیه تحریم کند. ترامپ علی رغم عصبانیت هر دو حزب در کنگره، تا این لحظه از اجرای قانون مذکور خودداری کرده است، دست کم تا حدی به خاطر این که آخرین شانس توافق برای حمایت از کردها از دست نرود.
در عین حال کردها هشدار داده اند که جنگ با ترکیه باعث خواهد شد آنها نتوانند از زندان های موقتی که اعضای داعش در آنها نگهداری می شوند، محافظت کنند. این افراد – حدود هشت هزار سوری و عراقی و حدود دو هزار تن از کشورهای دیگر – در عملیاتی که به فروپاشی خلافت داعش در سال جاری منتهی شد، اسیر شده اند.
آلدار خلیل از رهبران برجستۀ کرد سوریه در این باره گفت «ما یا می توانیم با ترک ها مبارزه کنیم، یا از زندانیان محافظت کنیم. نمی توانیم هر دو کار را با هم انجام دهیم.»
او گفت نیروهای کرد، که اخیراً ژنرال کنت اف. مکنزی جونیور، فرمانده ستاد مرکزی ایالات متحده با آنها دیدار کرد، موافقت کرده اند که از منطقه ای به عرض سه مایل در امتداد مرز عقب نشینی کنند.
خلیل در مصاحبه ای در شهر مرزی قامیشلی گفت: «ما از زندانیان داعش به عنوان کارت استفاده نمی کنیم. اما شاید کنترل اینجا را از دست بدهیم... این ها مانند زندان های واقعی نیستند؛ برخی از آنها تنها مدارسی هستند که ما با احداث دیوارهایی آنها را به شکل زندان در آورده ایم.»
او افزود: «اگر اعضای داعش بدانند نبدی در جریان است و ترکیه حمله کرده است... دیوار تخریب کرده و خواهند گریخت.»
در شمال شرقی سوریه مدیریت خودگردان کردها برای جنگ با ترکیه آماده می شود.
در شهرهای مرزی جاده ها با تونل های تازه احداث شده قطع شده اند و ده ها خانه به پناهگاه تبدیل شده است. بیمارستان های موقت نیز در زیر زمین احداث شده است.
کردها می گویند امیدی به پیروزی در مقابل ارتش ترکیه ندارند. خلیل گفت: «اگر آنها وارد شوند، قلمرو ما ویران خواهد شد.»
مشکل بزرگ تر
تنش بر سر کردها داستان تلاش ایالات متحده برای به تدخیر انداختن حل یک مشکل (ترکیه) برای حل یک مشکل به مراتب بزرگ تر (داعش) است.
همچنین، این موضوع منعکس کنندۀ تفاوت در رویکرد ارتش ایالات متحده، که تا کنون کردها را مؤثرترین نیروی جنگی موجود در ترکیه می داند، و دیپلمات هایی است که مسئول تبیین سیاست ایالات متحده برای آنکارا هستند.
ائتلاف ایالات متحده – YPG زمانی تشکیل شد که نیروهای کرد با کمک حملات هوایی ایالات متحده شهر کوبانی و شهرک ها و روستاهای اطراف آن را در سال 2015 از کنترل داعش خارج کردند.
ترکیه YPG و شاخۀ سیاسی آن را زیر مجموعه های حزب کارگران کردستان (PKK) می داند. چند دهه است که PKK با ارتش ترکیه مبارزه می کند، ابتدا برای تشکیل دولت کردی مستقل و اخیراً برای دست یافتن به خودمختاری در داخل ترکیه.
هم ترکیه و ایالات متحده PKK را به عنوان سازمانی تروریستی معرفی کرده اند و درگیری میان ترکیه و PKK در ماه های اخیر افزایش چشمگیری پیدا کرده است. ترکیه YPG را نیز گروهی تروریستی می داند، اما ایالات متحده چنین اعتقادی ندارد.
مقامات ایالات متحده ابتدا به ترکیه گفتند ائتلاف آنها با YPG موقت است و سلاح هایی که برای آزاد کردن کوبانی در اختیار مبارزان کرد قرار گرفته است، از آنها پس گرفته خواهد شد. اما این وعده ها به خاطر احساس نیاز به یک نیروی زمینی مؤثر علیه داعش در شرق سوریه، عملی نشدند.
دیپلمات های آمریکایی از عمومی کردن تماس های خود با کردها خودداری کردند، اما ارتش ایالات متحده با اشتیاق دلاوری آنها را ستود. سلاح های بیشتری – البته نه توپخانه و سلاح های سنگین دیگر، چنان که ترک ها ادعا می کنند – در اختیار آنان قرار گرفت و فرماندهان آمریکایی با افتخار برای عکس گرفتن در کنار مبارزان کرد ژست گرفتند و این عکس ها در رسانه های اجتماعی YPG منتشر شدند.
هر عکسی که منتشر می شد بر خشم ترک ها می افزود، چنان که باز پس گیری شهر منبج در 25 مایلی غرب فرات از داعش در سال 2016 نیز آنها را خشمگین ساخت. این رودخانه مدت ها است که خط حائل غیر رسمی میان منطقۀ عملیاتی آمریکایی ها و دیگر بخش های سوریه است، که بشار اسد رئیس جمهور سوریه و حامیان روسی و ایرانیش با مخالفان و تروریست ها می جنگند.
اگر چه توافقی برای خروج YPG از منبج میان ایالات متحده و ترکیه به دست آمد، اما اجرایی کردن آن کند و مسأله دار بوده است.
نیروهای ترک از سال 2016 وارد بخش غربی منطقۀ شمال سوریه شدند و هدف اصلی آنها جلوگیری از اتحاد کردهای تحت حمایت ایالات متحده با گروه های کرد دیگر و ممانعت از تشکیل یک منطقۀ به هم پیوسته توسط آنها در امتداد سراسر مرز میان ترکیه و سوریه بود. همزمان با تشدید موضع علیه PKK در شمال مرز، ترکیه کردهای سوریه را متهم کرد که با آتش توپخانه خاک ترکیه را هدف قرار می دهند. کردهای سوریه گفتند این ترکیه است که از آن سوی مرز به آنها حمله می کند.
آن تماس تلفنی
وقتی ترامپ در ماه دسامبر – پس از یک تماس تلفنی با اردوغان – اعلام کرد دستور خروج نیروهای آمریکایی از سوریه را صادر کرده است، متحدان کرد ایالات متحده از افزایش حملات ترکیه علیه آنان ابراز نگرانی کردند.
در ماه ژانویه ترامپ در توئیتی نوشت ایالات متحده «اقتصاد ترکیه را نباود خواهد کرد اگر به کردها حمله کند.» اما افزود: «به همین شکل، از کردها نیز می خواهد ترکیه را تحریک نکنند.»
اعلام خروج از سوریه از جمله دلایل استعفای وزیر دفاع ترامپ، ژنرال جیمز متیس، بود که تا ماه قبل که مارک اسپر رأی اعتماد گرفت، جانشین ثابتی برای وی تعیین نشده بود.
از نظر ارتش عملیات زمینی علیه داعش – با حمایت حملات هوایی ایالات متحده و ائتلاف بین المللی – از جملۀ کم هزینه ترین عملیات های ایالات متحده در طی چند دهه بوده است. البته گروه های حقوق بشری گفته اند که نبرد هوایی تحت هدایت ایالات متحده هزاران تلفات در میان غیر نظامیان داشته است.
اغلب نیروهای آمریکایی که تعداد آنها از 2500 تن تجاوز نمی کرد، از جبهه های جنگ بسیار دور بودند و در این همه سال تنها چند تن تلفات داشتند. با وجود این، حضور آنها که بیشتر نمادین بود، در عین حال خاکریز مؤثری در برابر ورود نیروهای حکومت مرکزی سوریه و متحدانش به شرق سوریه بود.
اگر شوک اعلام خروج از سوریه توسط ترامپ، که در نهایت با توافقی برای کند کردن روند خروج تعدیل شد، هیچ نتیجۀ دیگری نداشته بشد، دست کم به وزارت خانه های خارجه و دفاع کمک کرد برای حل مسألۀ ترکیه به هم نزدیک تر شوند.
مایک پومپئو وزیر امور خارجۀ ایالات متحده علیه رابطه ای که بیشتر تحت هدایت مسائل نظامی بود موضع گرفت و دو سازمان زمینۀ مشترکی برای تعامل با ترک های زود رنج پیدا کردند. ترامپ که نیم نگاهی به انتخاب مجدد خود دارد، در سطح داخلی هیچ هدف ملموسی ندارد جز این که سرابازان را به خانه باز گرداند، اما گاهی در آرام کردن اردوغان نقش مهمی داشته است.
حضور نظامی ایالات متحده در سوریه به حدود یک هزار سرباز کاهش یافته است، که تعدادی از آنها برای گشت زنی مشترک با نیروهای ترک در چارچوب پیشنهاد منطقۀ امن ایالات متحده مورد نیاز خواهند بود.
کردهای سوریه دارند وعده های خود را زیر پا می گذارند. آنها با حکومت اسد – که شانس کمی برای نزدیک شدن به هم دارند – و روسیه در مراوده هستند.
آلدار خلیل گفت «روسیه پیشنهاد می کند ما آمریکایی ها را بیرون کنیم تا آنها جلوی ترک ها را بگیرند. به آنها گفتیم ما چگونه آمریکایی ها را بیرون کنیم؟ مگر ما آمریکایی ها را به اینجا آورده ایم؟»
نویسندگان: کارن د یانگ، سعاد المخنث و لوئیزا لاولاک
منبع: واشنگتن پست
ترجمه: خبرگزاری کردپرس – سرویس سوریه
بیشتر بخوانید:
حمایت بین المللی از کردهای سوریه افزایش می یابد
راکت هایی که حمله به کردها را توجیه می کنند
مظلوم کوبانی در مصاحبه با احوال: کردها برای جنگ بزرگ با ترکیه آماده اند
S-400 با کردهای سوریه چه می کند؟
سیاست و تجارت خانوادگی درترکیه
یادداشت جمیل بایک در واشنگتن پست؛ امید به صلح یا نا امیدی
به بهانۀ نسل کشی آشوری های ترکیه؛ تراژدی یک مشت شاه توت
نظر شما